Çocuklar ve Sorunlu Medya Tüketimi: Şikâyetler, Bulgular, Öneriler

Yazan: Tuğsem Soner

Bazen dijital medyayla geçirdiğimiz onca vaktin farkına bile varmıyoruz. Ekran karşısında geçirdiğimiz uzun süreler, internete bağımlı olduğumuzu mu gösterir? Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan araştırmalar, internet bağımlılığına daha çok çevrimiçi internet oyunlarını oynayan çocuklarda rastlandığı bulgusuna dayanıyor. Aynı araştırmaların vardığı sonuçlar bize, “internet bağımlılığı” yerine “sorunlu medya tüketimi” kavramını kullanmanın daha doğru olduğunu gösteriyor. Araştırmayı yapan uzmanlara göre, bağımlılık, insanlar zihinsel ve bedensel açıdan internet kullanımını reddedemez hale geldiklerinde kullanılacak bir kavram. Bu sebeple odaklanmamız gereken konu: sorunlu medya tüketimi.

Günümüzde çocuklar bilgisayarı ve telefonu kesintisiz şekilde kullanabiliyorlar. Hatta çoğu örnekte rastlayabileceğimiz gibi, aynı anda hem telefonlarına, hem de bilgisayarlarına bakabiliyorlar. Tam bu noktada, bu şekildeki medya tüketimi için yeni bir tanım gerekiyor: çoklu medya tüketimi.

Çocuklarda sorunlu medya tüketiminin yol açtığı sıkıntılar şu şekilde gözlemleniyor: Derslerini takip edememe, aksatma, okula gitme isteğinde azalma, odaklanma sorunları, uyku sorunları, sosyal etkinliklere ayak uyduramama, arkadaşlarını ve sosyal çevresini kaybetme, özgüven eksikliği…

Bu tür sorunlarla karşılaştığınızda, pedagog yardımıyla, çocuğunuzun sosyal hayatı ile dijital medya kullanımını dengeleyecek çözümler üretmeniz gerekiyor.

Çoklu Medya Tüketiminin Yol Açtığı Sorunlar

Çoklu medya tüketimi sadece, Instagram’a fotoğraf yükleyip bir yandan da YouTube’dan video izlemek olarak algılanmamalı. Biriyle iletişim halinde olup sohbet ederken eşzamanlı bir medya kullanımı varsa, bu da tanıma dâhil oluyor. Bu sorunlu kullanım son zamanlarda çocuklarda sıklıkla görülüyor ve birçok soruna sebebiyet veriyor. Verimsiz iletişim kurma, arkadaş kaybetme, odaklanılması gereken mecradan verimli yararlanamama, uyku sorunları gibi durumlar, bu olumsuzluklardan bazıları. Hatta bazı araştırmalar, çoklu medya tüketiminin, sosyal anksiyete ve depresyon gibi hastalıklara da yol açtığını belirtiyor. Çünkü beyin, işlevine ters bir şekilde çalıştığından her mecra değişiminde yeniden odaklanmaya çalışıyor ve asla öğrenim sürecini tamamlayamıyor. Beynin düzensiz işleyişi de bu hastalıklara davetiye çıkarıyor.

Aslında kimi ipuçları, çoklu medya tüketiminin yol açtığı sorunlarla baş etmenizde faydalı olabilir:

  • Çocuklarınıza tek ekranla vakit geçirmeyi, tek bir etkinliğe odaklanmayı öğretin. Çocuklarınız özellikle ödevlerini yaparlarken yalnızca derslerine odaklanmalılar.
  • Rol model olun. Çocuklarınızın kazanmasını istediğiniz medya tüketimi alışkanlıklarını ilk önce siz kazanın.
  • Çocuklarınızı paylaşmaya teşvik edin. Ne izliyor veya oynuyorlarsa onlara eşlik etmeyi teklif edin.
  • Kimi alan ve zamanlarda medya kullanımını sınırlandırın, medya kullanımının olmayacağı alanlar yaratın. Haftada bir gün yemek sofrasında telefonların olmamasından başlayabilirsiniz.
  • Çocuklarınızı, kendi ilgi alanlarına daha fazla vakit ayırmaları yönünde teşvik edin.

Ekranlar Çocuğumun Uykusunu Nasıl Etkiliyor?

Dijital medya çocukların uykularına etki etmeye başladı. Yakın zamana dek televizyonun uyku üzerindeki etkisi araştırılırken dijital medyanın uyku üzerindeki etkisi çok fazla araştırılmıyordu. Amerika Pediatri Akademisinin 2015 Ocak ayında sunduğu rapora göre telefon, tablet ve bilgisayarlar da çocukların uyku düzenini, ebeveynleri endişelendirecek düzeyde bozuyor.

Küçük ekranlarla uyku düzenlerine dâhil olan dijital medya, çocukların uykusunu telefonlarına gelen bildirimle bölebilir, beyinlerinin ve vücutlarının uykuya hazırlıksız olmasına sebebiyet verebilir. Hatta uyku ritimlerini, sürelerini ve güne başlama saatlerini bile değiştirebilir. Tabii bu sorunlar daha çok, telefonlarını uyurken yastığının altına veya yanı başlarına koyan çocuklarda gözlemleniyor.

Çocuklarınızın uyku saatlerinden, telefonları, tabletleri ve bilgisayarları tamamen kaldırmak kolay veya doğru bir çözüm olmayabilir. Bunun yerine, uyurken kapatmaları için onları teşvik etmek veya telefon ve tabletlerin uyku moduna geçmesini sağlayacak uygulamaları bu cihazlara indirmek faydalı çözümler olabilir.

Çocuklar Video Oyunlara Bağımlı Olabilir mi?

Birçok araştırmacı bu tür bir bağımlılığın ihtimal dâhilinde olduğunu söylüyor. Amerika Psikiyatri Topluluğu bu bağımlılığı “internet oyunu düzensizliği” olarak adlandırıyor. Bu bağımlılığa sahip insanların beyni incelendiğinde, madde bağımlılarının beyniyle benzerlik gösterdiği gözlemleniyor. Üstelik bağımlılık sinyalleri de buna işaret ediyor. Bağımlı olan insanlar, bağımlılık duydukları maddenin kendilerine verdikleri zararı görmezden gelip o maddeden sürekli aynı tatmini beklerler. Bu sebeple video oyunlara bağımlı olan çocuklarda benzer sorunlar görülebilir.

Çocuğum Tek Bir Oyuna Bağımlı, Ne Yapmalıyım?

Çoğu çocuk spesifik bir oyuna yoğunlaşıp diğer oyunları oynamayabilir, hatta o oyuna o kadar çok vakit ayırabilir ki, gün içinde zamanını doğru değerlendirmeyebilir. Devamlı aynı oyunu oynamak çocuklarda sık rastlanan bir durum; çünkü oyunlar, oyuncusu geri dönüp bir daha oynasın diye tasarlanıyor. Hatta oyun geliştiriciler, oyuna kasten bir son getirmiyorlar ki çocuklar aynı oyunu oynamayı bırakmasınlar.

Bu durumda çocuğunuzu oyundan uzaklaştırmak sizi zorlayabilir; fakat bazı yöntemler işinizi kolaylaştıracaktır. Oyun oynarken kendisine eşlik edebilir, belirli bir süreden sonra “beş dakika daha oynuyoruz, hadi sonra bu oyunu değiştirelim” gibi bir cümleyle çocuğunuzu, oyunu değiştirmesi konusunda teşvik edebilirsiniz. Dikkatini bir anda başka bir yöne çekecek yöntemler de işe yarayabilir. Mesela; şarkı söylemeniz, sevdiği bir şarkıyı yüksek sesle açmanız faydalı olacaktır.

Çocuğum Devamlı Yazışıyor, Ne Yapmalıyım?

Çocuklar için sevdikleriyle, arkadaşlarıyla iletişim halinde kalmak çok önemli. Bugünün çocuklarından bir önceki kuşağın da, bir zamanlar saatlerce telefonda konuştuğunu anımsayın. Yazışırken de benzer bir iletişim şekli söz konusu. Size ne kadar ilginç ve şaşırtıcı gözükse de, uzun süreli yazışmalar çocukların hayatlarının bir parçası olmuş durumda. Ne var ki bu durum, sizinle geçirdiği vaktin azalmasına, ödevlerinin aksamasına veya diğer uğraşlarına yeterince vakit ayıramamasına sebep oluyorsa, çocuğunuzu bu konuda yönlendirmenizin zamanı gelmiş demektir.

Çocuklara yüz yüze iletişim ortamları yaratmaları konusunda yardımcı olun. Hem evde, hem dışarda bunun için uygun koşulları oluşturun. Elbette her şey, rol model olmakla başlıyor. Örneğin, arabayla yaptığınız uzun yolculuklarda çocuğunuz yanınızdaysa yazışmaktan kaçının; bu sayede sizden yolu izlemeyi, sizinle sohbet etmeyi öğrenebilir. Sofradayken telefonunuz masada olmasın, sohbet ederken gözünüzle telefonunuzu kontrol etmeyin. Bunun gibi küçük ipuçları, dijital medya kullanımının ebeveyn-çocuk ilişkilerini aşındırmasının önüne geçebilir. Özetle, dijital medyayı yasaklamayın; ama çocuğunuzu doğru yönlendirmeyi de ihmal etmeyin.

#yasaklamayonlendir

 

Kaynak: Common Sense Media

1 Comment

Leave A Comment