Dijital Kitap Okuma Uygulamalarını Ne Kadar Tanıyorsunuz?

Dijital medya her alanda etkisini gösterdiği gibi, yayıncılığı da etikiliyor. Çocukların tabletlerinden ve telefonlarından diledikleri gibi ulaşarak kitap okuyabildikleri elektronik kitap okuma uygulamalarının (applications) sayısı her geçen gün artıyor. Bu uygulamaların çocukların gelişim ve eğitim süreçlerinde yarattığı etkiyi, ebeveynlerin bu konuda çocukları nasıl yönlendirebileceklerini ve dikkat edilmesi gerekenleri çocuk kitapları yazarı ve araştırmacı Nefise Atçakarlar’a sorduk. Atçakarlar yüksek lisans tezini çocuk kitapları uygulamaları üzerine yazdı.

Öncelikle, e-kitaplar (elektronik kitap) ile elektronik uygulamalar (aplikasyon) arasındaki farklar nelerdir?

 Elektronik kitap, bilimsel anlamıyla, içerisinden yalnızca yazı ve resim barındıran, kitabın dijital ortamdaki en sade halidir. Dijital ortamdaki elektronik kitap uygulaması ise e-kitaptan farklı olarak hareketli görüntü, ses gibi özellikleriyle kullanıcılara daha fazla seçenek sunuyor.

Elektronik uygulamaların çocukların gelişim ve eğitim süreçlerine etkisi nasıldır?

  Elektronik uygulamalar, hareketli görüntüler, ses ve seslendirme gibi özelliklere sahip olduğu için ailelere ve çocuklara çok fazla seçenek sunar. Örneğin, çocuklar Kibritçi Kız masalını elektronik uygulamalar üzerinden okurken, kibritçi kızın hareketlerini takip edebilir, kibritin yanma sesini duyabilir, resimleri hareket ettirebilir. Okul öncesi bir çocuksa uygulamanın seslendirme özelliğiyle kitabı düzgün bir telaffuzla dinleme imkanına kavuşur. Böylelikle bu yaş grubundaki çocukların kitapla tanışabilmesi sağlanır.

Hayal gücünü de etkiliyor sanırım?

 Elbette hayal gücünü etkiliyor. Saydığımız olumlu özelliklerinin yanı sıra, bu uygulamaları sürekli kullanmak, bir süre sonra çocuğun hazıra alışmasına, hayal gücünü kullanamamasına da neden oluyor. Diğer soruda da bahsettiğim gibi, çocuk Kibritçi Kız’ın her hareketini, kibritin çakma sesini, karın yağışını, her şeyi uygulamada bulabildiği için hayal gücünü kullanamıyor. Bu anlamda baktığımızda, elektronik uygulamalar doğru şekilde kullanılmadığında ve çocuklar doğru yönlendirilmediğinde, hayal gücünü olumsuz etkileyebiliyor.

Peki, basılı kitapların etkileri nelerdir?

 Basılı kitaplar, çocukların kitapla daha haşır neşir olabildiği, sayfalarına dokunabildiği, sadece resim ve yazıdan oluşan kitap türüdür. Basılı kitapların çocukların zihinsel gelişim sürecine yaptığı katkı çok büyüktür. En basit örnek olarak, parmak ucu ile beyin arasındaki doğrudan bağlantı ispatlanmıştır. İnsanların dokunarak, hissederek daha hızlı öğrendikleri açıklanmıştır. Böyle baktığımızda açıkça görülüyor ki basılı kitapların verdiği yararı başka hiçbir kaynaktan alamıyoruz.

Ailelerin bu konuda dikkat etmesi gereken noktalar neler?

 Ailelerin öncelikle çocuklarının neleri okuduğundan, hangi uygulamalarla vakit geçirdiğinden haberdar olması gerekiyor. Çocuğu saatlerce tabletle ya da telefonla baş başa bırakmak doğru değil. Burada biraz çevresel faktörlerden de bahsetmek istiyorum. Çocuklar artık dışarı çıkıp oyun oynayamıyor, oynayacak alan bulamıyor. Doğayı tanıyamıyorlar. Tablet ve telefon da ellerinden tamamen alındığında, çocuklar dört duvar arasında sıkışıp kalıyorlar. Bu nedenle, aileler biraz daha bilinçli olmalı, çocuğu teknolojiden tamamen koparmak yerine bu uygulamaların kullanımına belli bir sınır getirmeli, çocuk gün içinde farklı aktivitelerle de meşgul olmalıdır. Burada diğer bir mesele de ailelerin kendi dijital medya kullanımı. Eğer anne baba dijital ortamda çok fazla vakit geçiriyorsa, çocuk da bir süre sonra aynı eğilim içinde oluyor. Çünkü çocuklar en fazla görerek öğrenip davranış şekillerini oluşturuyorlar. Dolayısıyla, ailelerin çocuklarını olumlu yönde yönlendirebilmeleri için bu noktalara dikkat etmeleri gerekir.

Elektronik uygulamalar konusunda ebeveynlere verebileceğiniz tavsiyeler nelerdir?

 Öncelikle, ebeveynlerin bu uygulamaların özelliklerini kendilerinin bir keşfetmesi gerekiyor. Bu özellikleri çocuk için en yararlı şekilde nasıl kullanabilirler, bunu öğrenmeliler. Örneğin, çoğu uygulamada hikayeyi seslendirip daha sonra yeniden dinleme özelliği mevcut. Anne babaların bu özelliği kullanarak kendi seslerinden hikayeyi kaydetmeleri ve çocukların uygulamadaki mevcut mekanik ses yerine anne babasının sesini duyabilmesi gelişimleri ve ebeveynlerle aralarındaki bağın güçlü kalabilmesi açısından önemlidir. En mühimi ise, ebeveynler okul öncesi çocuklarına mümkün oldukça kitapları kendileri okumalıdır. Bir çocuk için en önemli şey anne baba ile geçirdiği kaliteli vakittir. Bunu ister basılı kitapla yapsın, ister dijital uygulamalarla.