DERLEYENAyça Sarıyıldız

Çocuklar tablette, bilgisayarda, sosyal medya üzerinden veya tek başına televizyon izlerken pek çok farklı türde habere maruz kalabiliyor. İzledikleri içerikler, görseller veya metinler gerçek dışı veya rahatsız edici olabiliyor. Şiddet ve istismar olaylarına ilişkin haberler, özellikle yaşıtlarının başlarına gelenleri anlatıyorsa, onları çok daha fazla etkiliyor. Bütün bunlara, bugün dünya çapında konuşulan ve ciddi bir soruna dönüşen sahte haber (“fake news”) olgusunu da eklediğimizde, çocukların haberle ilişkisini yeniden ve dikkatle düşünmemiz gerektiği ortaya çıkıyor. Bu bağlamda çocukların ve gençlerin iyi birer medya okuryazarı olarak haberleri anlamalarına ve gerçeği kurgudan ayırmalarına yardımcı olmak, ebeveynler ve eğitimciler için çok önemli bir konu.

Çocuklara haberleri nasıl açıklamak gerekir? Common Sense Media editörü Caroline Knorr ailelere, çocuklarının haberlerden olumsuz yönde etkilenmemeleri için yaş gruplarına göre belirli öneriler sunuyor. “Dramatik, rahatsız edici haberler karşısında ebeveynler olarak nutkunuz tutulabilir. Çocuklarınızla haberler hakkında nasıl konuşmanız ve onları nasıl dinlemeniz gerektiği hakkında birtakım ipuçlarıysa size yardımcı olabilir” diyen Knorr’un önerilerini Dijital Medya ve Çocuk için derledik.

Her yaş grubu için öneriler;

Kendi tepkilerinizi gözden geçirin: Çocuklarınız, kendi yaklaşımlarını belirlemek için önce sizin haberi ele alışınıza bakacaklardır. Sakin ve mantıklı kalırsanız, onlar da öyle davranırlar.

Eyleme geçin: Konuya ve çocukların yaşlarına bağlı olarak, aileler, haberlerden fazlaca etkilenen çocuklarına, haberlere konu olan olaylar hakkında bir şeyler yapmayı önererek yardımcı olabilirler (toplumsal bir sorun üzerine siyasetçilere yazı yazmak, yoksul ve mağdur insanlar için yardım kolileri hazırlamak, harçlıklarını bağışlamak gibi).

7 yaş altı çocukların ebeveynleri için öneriler;

Onları haberlerden uzak tutun: TV ve radyo haberlerini kapatın. Çocuklarınız görsellerden korkuyorlarsa, gazetenizi onların erişemeyeceği yerlerde okuyun (Çocuklar özellikle tehlike altındaki yaşıtlarının fotoğraflarına karşı güçlü tepkiler verebilirler). Okul öncesi dönemdeki çocukların, onları durduk yere ürkütmekten başka bir işe yaramayacak türden haberleri görmelerine gerek yok; hele de olgularla hayalleri birbirinden ayırt edemeyecekleri yaşlarda.

Ailenizin güvende olduğunu vurgulayın: Bu yaşlarda, çocuklar en çok sizin güvenliğinizden ve sizden ayrı kalmaktan endişe duyarlar. Kaygı ve korkularını küçümsemeye ya da hiçe saymaya kalkışmayın; bunun yerine onları güvende tutmak için her türlü koruyucu önlemi aldığınızı belirterek içlerini ferahlatın. Eğer haberi verilen olay uzakta gerçekleştiyse, mesafe etkenini kullanabilirsiniz. Herhangi bir şiddet haberi, suç ve şiddetin gerçek bir tehdit olduğu bölgelerde yaşayan çocukların korkularını tetikleyebilir.

Beraber vakit geçirin: Onları dinlemek ve korkularını hafife almamak ne denli önemli olsa da, dikkatlerini dağıtarak fiziksel rahatlık vermek de epeyce işe yarar. Olasılıklar hakkında mantıklı açıklamalar yapmaktansa, çocuğunuza sarılıp neşeli bir şeyler izleyin, eğlenceli bir şeyler yapın. Böylesi daha etkili olur.

8-12 yaş aralığındaki çocukların ebeveynleri için öneriler:

Çocuğunuzun olgunluğunu ve mizacını dikkatlice değerlendirin: Pek çok çocuk tehdit edici olaylar hakkındaki bir tartışmayla başa çıkabilir; ancak çocuklarınız ortalamadan daha hassaslarsa, onları televizyon haberlerinden uzak tutun. Yinelenen görüntüler ve haberler, tehlikeleri olduğundan daha büyük, daha yaygın ve daha yakın gösterir.

Soru-yanıt ve sohbet için uygun zamanlar oluşturun: Bu yaşlarda pek çok çocuk, olan bitenlerin ahlaki yönünü siyah-beyaz keskinliğinde görme eğiliminde ve kendi değerlerini geliştirme sürecindedir. Onlarla konuşurken önyargının, tarafgirliğin, iç kargaşaların ve inanç eksenli çekişmelerin temellerini açıklayabilmelisiniz. Bununla birlikte genelleme yaparken dikkatli olun; çünkü çocuklar söylediklerinizi tek doğru olarak göreceklerdir. Böyle zamanlarda onlara ne bildiklerini de sorun; pek çok bilgiyi arkadaşlarından edindikleri için düzeltmeniz gereken çok şey olabilir.

İçerikleri filtreleyin: Haber programlarının bile izlenme kaygısı güttüğünü ve bu rekabet ortamının zaman zaman yayınlayacakları haberleri de etkilediğini çocuklarınıza açıklayabilirsiniz. Çocuklarınızın interneti kullanmasına izin veriyorsanız, onlarla beraber çevrimiçi olun. Dijital ortamda paylaşılan kimi fotoğraflar düpedüz dehşet verici niteliktedir. Bu nedenle çocuklarınızın hangi sitelerde dolaştığını izleyin ve URL’lerinizi, haber dışındaki içeriklerin bulunduğu portalları açacak şekilde ayarlayın.

Gençlerin ebeveynleri için öneriler:

Bilgisini yoklayın: Çoğu durumda gençler haberlere sizden bağımsız bir şekilde ulaşmış olurlar; onlarla konuşarak yavaş yavaş filizlenen siyasî görüşleri, adalet ve ahlak anlayışları hakkında derinlemesine bilgi edinebilirsiniz. Bu yaklaşım, onların belli başlı konulara ilişkin olarak neler bildiklerini ve yakın çevrelerinden neler öğrendiklerini bir nebze anlayabilmenize de olanak tanır. Elbette, kendi görüşlerinizi de ifade edin; fakat onların düşüncelerini toptan kapı dışarı etmeyin, yoksa sohbetiniz oracıkta biter.

Kendisini ifade etmesini sağlayın: Birçok genç olan bitenler hakkında tutkuyla bağlanacağı görüşler edinir, hele hele tanıdığı biri doğrudan etkilendiyse, olayları kişiselleştirebilir de. Bu çağda bireyler, hayatlarının bir noktasında şiddete maruz kalma olasılığının bulunduğunu fark edebilirler. Bu bakımdan onlarla, kaygılarını reddetmeden ve hafife almadan konuşmaya çalışın. Medyanın çizdiği tabloya katılmıyorsanız, nedenlerini de anlatın ki gençler haber aldıkları mecralar ile haberde iletilen mesajları birbirinden ayırabilsin.

“Okuduğunuz, izlediğiniz her şeye inanmayın!”

Bir diğer Common Sense Media editörü Sierra Filucci ise çocukların her gördüğüne, okuduğuna ve izlediğine inanmaması gerektiğini vurgulayarak “son dakika” haberleriyle karşı karşıya kalan ebeveynlerin ve çocukların medyayı akıllıca kullanmalarına ilişkin şu tavsiyeleri veriyor:

Unutmayın! Son dakika haberleri bazen yanlış olabilir: Haber yetiştirme telaşında muhabirler hata yapabilirler, yetkililerin elinde her zaman doğru bilgi bulunmayabilir, olabilir gibi görünen kimi ayrıntılar, henüz teyit edilmeden dolaşıma girebilir.

Sosyal medyayı akıllıca kullanın: Önemli bir olayın ilk dakikalarında sosyal medya mecraları iyi bir haber kaynağı gibi görünebilir; fakat zaman geçtikçe bilgi kirliliği başlar ve çoğunlukla gerçek dışı söylentiler yayılır. Gördüklerinize ve okuduklarınıza ihtiyatla yaklaşın.

Şüpheci olun: Eğer bir şey kulağa gerçek olamayacak kadar güzel geliyorsa, muhtemelen zaten öyledir. Olgu doğrulama çalışmaları yapan oluşumları takip ederek (Türkiye için teyit.org ve Doğruluk Payı) haberin doğru olup olmadığına bakın.

Biraz geride durup soluklanın: Sosyal medya hesaplarımız parmaklarımızın ucundayken her konuda hemen yorum yapmak, karşımıza çıkan her söylentiyi yaymak çekici gelebiliyor. Gürültü ve kafa karışıklığına katkıda bulunmaktan kaçınarak temkinli davranmak şart.

Güvenilir haber kaynaklarına bağlı kalın: Bütün yanıtların elinde olduğunu iddia eden ve hızlı çıkarımlarda bulunan bir haber kaynağının bambaşka niyetleri olabilir. Kendinizi ve çocuklarınızı sahte habere kurban etmeyin.

Yaşa uygunluğu göz ardı etmeyin: Küçük çocuklar ve ergenler, büyük ve yıkıcı haberlerle başa çıkmaya her zaman hazır olamazlar. Güncel olaylar hakkında bilgi sahibi olmak isteyen çocuklarınızı, yaşlarına uygun içerikler üreten kaynaklara yönlendirebilirsiniz.

Kaynak:

https://www.commonsensemedia.org/blog/explaining-the-news-to-our-kids https://www.commonsensemedia.org/blog/teaching-kids-media-smarts-during-breaking-news?utm_source=Twitter&utm_medium=social

Leave A Comment