Arabulucu Ebeveynlik: Çocuğunuz Medya Kullanırken ‘Kısıtlayıcı’ mısınız ‘Aktif mi’?

Çocukların medya tüketimi süreçleriyle ilgili olarak kullanılan ‘ebeveyn arabuluculuğu’ kavramı, ebeveynlerin çocuklarıyla medya kullanımı etrafındaki etkileşim biçimlerini ifade ediyor. Bununla birlikte ‘kısıtlayıcı arabuluculuk’, ‘aktif arabuluculuk’, ‘ortak izleme’ gibi farklı arabuluculuk tarzları söz konusu.

‘Kısıtlayıcı arabuluculuk’ kavramı, ebeveynler içerik seçimine veya izleme süresine ilişkin kuralları belirlediği zaman karşımıza çıkıyor. Bu tarz arabuluculuk bazen çocuğun özerkliğini sınırlayabileceği gibi, bazen de çocuğa daha fazla özerklik sağlamayı beraberinde getirebiliyor. Medya kullanımının iyi davranışlar için ödül olarak verildiği veya kötü davranışlara tepki olarak yasaklandığı ‘e-disiplin’ denilen kavram da kısıtlayıcı arabuluculuk yöntemlerinden biri olarak kabul ediliyor.

Çocuklara medya ile ilgili eleştirel beceriler sağlama konusunda aile ve çocuğun karşılıklı iletişim halinde olması ise ‘aktif arabuluculuk’ olarak adlandırılıyor. Örneğin bir çocuk saldırgan davranışlar içeren bir televizyon programını izledikten sonra, ebeveyni ile zorbalık kavramını tartıştığında, bu tarz bir arabuluculuk deneyimlenmiş oluyor. Öte yandan bunun ‘ortak izleme’ (co-viewing) ile karıştırılmaması gerekiyor çünkü bu kavram ebeveynlerin çocuklarıyla birlikte medyayı görüntüledikleri, kullandıkları veya tükettikleri; ancak içeriği onlarla tartışmadıkları durumu ifade ediyor.

Ebeveyn arabuluculuğu üzerine son zamanlarda yapılan araştırmalar, hem ‘kısıtlayıcı arabuluculuk’ hem de ‘aktif arabuluculuk’ uygulamalarının, çocuklar üzerinde saldırgan davranış, madde kullanımı, yaşa uygun olmayan cinsel davranış gibi olumsuz medya etkilerini azaltabildiğini gösteriyor. Arabulucu ebeveynler, hangi tarzda olursa olsun, çocuklarını medya ile hiçbir zaman yapayalnız ve başbaşa bırakmıyor.

Küçük çocuklar için ‘aktif arabuluculuk’, medya algılarını, öğrenmelerini ve dil anlayışlarını pozitif yönde etkileyebiliyor. Ebeveynler medya kullanımı sırasında çocuklarına sorular sorduğunda, etkileşim ortamı yarattığında, çocuklar medya aracılığıyla öğrendiklerini başka platformlara aktarabilir hale geliyor. Küçük çocukların hiçbir zaman medya araçlarını tek başına kullanmamaları, eğer kullanacaklarsa ebeveyn desteği ile, etkileşimli bir şekilde kullanmaları  öneriliyor. Küçük yaşlarda dijital medya aracılığıyla öğrenmenin gerçekleşmesi için, çocuklara içeriğin mutlaka bir ebeveyn ile etkileşim içinde sunulması gerekiyor.

Ebeveyn arabuluculuğu tarzlarının zaman içinde değişebildiği görülüyor. Aktif arabuluculuk tarzına daha küçük yaşlarda daha yaygın olarak rastlanıyor. Daha büyük çocukların ebeveynlerinde ‘co-use’ veya ‘kısıtlayıcı arabuluculuk yaygınken, ergenlik döneminde ortak izlemenin azaldığı gözlemleniyor. Yapılan bir araştırma, ebeveynlerin kısıtlayıcı arabuluculukları ile gençlerde ekran kullanımı süresi arasındaki ilişkinin  erken çocukluktan ergenliğe kadar azaldığını gösteriyor.

Ebeveyn arabuluculuğu tarzlarının etkilerinin uzun vadede neler olduğu veya çocukların karakter özellikleriyle arabuluculuk tarzlarının nasıl bir etkileşim halinde olduğuna dair az şey biliniyor. Bu alanda daha fazla araştırma yapılması öngörülüyor.

Kaynak: Coyne, Sarah M., et al. “Parenting and digital media.” Pediatrics140.Supplement 2 (2017): S112-S116.