Dijital Oyunlardaki Uyarı İşaretleri

Günümüzde ebeveynler, çocuklarını dijital medyadan uzak tutmak yerine, izleyecekleri içeriklerin onlara uygun olup olmadığını bilmek istiyorlar. “Bu içerik çocuğum için uygun mu?” sorusu, çocuğunu bir ekranın karşısına oturtan pek çok insanın kafasını kurcalıyor. Peki, dünyanın çeşitli yerlerinde bu amaca yönelik girişimler olduğunu biliyor musunuz?  Avrupa Birliğine üye ülkelerde ve Amerika Birleşik Devletlerinde yaş derecelendirme ve içerik değerlendirme sistemleri bulunuyor. Türkiye’deyse henüz standart bir uygulama yok. Ülkemizdeki duruma geçmeden önce, dünya genelinde öne çıkan iki sistemi kısaca tanıtmak istiyoruz.

Dijital oyunlarda derecelendirilme ihtiyacı nasıl gelişti?

90’lı yıllar,  dijital oyun teknolojilerinde görsel ve teknik gelişmeler dönemi oldu. Oyunların inandırıcılık ve etkileyicilikleri arttıkça, eğlence sektörü alanında derecelendirme yapan kuruluşlar ve organizasyonlar, dijital oyunlar alanında da faaliyet gösterme kararı aldı.  İlk olarak Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’da, dijital oyunların derecelendirilmesi amacıyla 1994 yılında “Eğlence Yazılımı Derecelendirme Kurulu” (Entertainment Software Rating Board, yani kısa adıyla ESRB) kuruldu. Bugün Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika’da kullanılmakta olan ESRB; dijital oyun içeriklerini alkol, şiddet, kötü dil kullanımı, uyuşturucu, cinsellik ve kumar gibi birçok açıdan inceleyerek uygun kullanıcı yaş aralıklarını belirliyor.

ESRB’nin kullandığı işaretler ve anlamları şu şekilde:

EC – Early Childhood (Erken çocukluk dönemi)
Bu simge, oyunun 3 yaş ve üzeri çocuklar için uygun olduğunu gösteriyor. Bu sınıftaki oyunlarda çocuklar için uygunsuz olabilecek herhangi bir içerik bulunmuyor.

E – Everyone (Herkes için)
Bu simge 6 yaş ve üzeri çocuklar için uygun olan oyunlarda kullanılıyor. Bu sınıftaki oyunlarda hafif düzeyde şiddet bulunabiliyorr. Seyrek olarak kaba bir dil kullanılabiliyor.

E10+ – Everyone 10+ (10 yaş üzeri herkes için)
Üzerinde bu simgeyi gördüğünüz oyunlar, bir üstteki sınıfa göre daha fazla şiddet unsuru içeriyor.

T – Teen (Ergen)
Bu simge 13 yaş ve üzerindeki kişilere uygun olabilecek oyunlarda bulunuyor. Bu oyunlar şiddet, müstehcen öğeler, az miktarda kan, kumar görüntüleri ve seyrek olarak küfürlü konuşmalar içerebiliyor.

M – Mature (Yetişkin)
Bu simge, ilgili oyunun 17 yaş ve üzeri için uygun olduğunu gösterir. Bu kategorideki oyunlar yoğun şiddet, kan, cinsel içerik ve küfürlü konuşmalar içerebiliyor.

AO – Adults Only (Sadece yetişkinler)
Bu simge 18 yaşın altındaki kişilere uygun olmayan oyunlara veriliyor. Bu kategorideki oyunlar uzun ve yoğun şiddet sahneleri içerebiliyor. Bu oyunlarda ayrıca cinsel içerik ve çıplaklık bulunabiliyor.

RP – Rating Pending (Henüz derecelendirilmemiş)
Oyunun ESRB tarafından incelenmekte olduğunu bu simge, oyun ambalajlarında değil, piyasaya sürülmemiş oyunların reklamlarında görülüyor.

Amerika’da durum böyleyken Avrupa’da da 2003 yılından beri PEGI (Pan-European Game Information – “Avrupa Birleşik Oyun Derecelendirme Bilgi Sistemi”) adında bir oluşum bulunuyor. PEGI derecelendirmesi, oyunun içeriğine bağlı olarak, belirli bir yaş aralığı için oyunun uygunluğunu ve içeriğini tavsiye eden beş yaş kategorisinden ve sekiz içerik tanımlayıcısından (kötü dil kullanımı, ayrımcılık, uyuşturucu, korku, kumar, cinsellik, şiddet ve çevrimiçi oynamaya uygunluk) oluşuyor.

PEGI 3: Bu etiketi taşıyan oyunlar neredeyse tüm yaş grupları için uygun.
PEGI 7: İçerik olarak PEGI 3 ile aynı olmakla beraber bazı içerikler küçükleri korkutabilir.
PEGI 12: Oyun içeriği genel olarak PEGI 7’ye benzese de buradaki fantezi karakterler, bazı argo kelimeler ve bazı cinsel içerikler daha belirgin.
PEGI 16: Oyun içeriğinin daha belirgin ve bir kademe daha fazla olarak cinsel içerik, tütün ve uyuşturucuya özendirme ve daha kötü bir dil ile argo içerdiğini gösteriyor.
PEGI 18: Oyun içeriğinin, yeni bir sınıf oluşturacak kadar kötü bir dil, şiddet içeriği, ani tepki verme, iğrenme gibi özellikler barındırdığını belirtiyor.

Türkiye’de durum ne?

Türkiye’de bu konuda henüz resmî bir mevzuat bulunmuyor. Dijital oyunların değerlendirme ve sınıflandırılması, asıl kuruluş amacı sinema filmlerini değerlendirmek olan bir merci tarafından, yine sinema filmleri için oluşturulmuş işaret ve ibareler kullanılarak yapılıyor. Dijital oyunlara özgü derecelendirmeler için ülkemizde ne zaman bir standart oluşturulacağı ve bu girişimin kim tarafından yapılacağı ise şimdilik belirsizliğini koruyor.

Kaynakça:

– T.C Aile ve Çalışma Bakanlığı. (2017). Dijital  Oyunlar İçin Çocuk Ve Aile Rehberliği Çalıştayı Sonuç Raporu. Ankara .  https://www.ailevecalisma.gov.tr

– Özhan, Serdar “Dijital Oyunlarda Değerlendirme ve Sınıflandırma Sistemleri ve Türkiye Açısından Öneriler” Aile ve Toplum. 7. 25 (2011) :21-33.

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/198034

– http://sinema.kulturturizm.gov.tr/TR,144749/degerlendirme-ve-siniflandirma-isaretleri

– http://www.esrb.org/ratings/ratings_guide.jsp#rating_symbols

– http://www.pegi.info/en/index

– https://www.guvenliweb.org.tr/dosya/RjARy.pdf

– https://www.nfstr.com/oyun-world/esrb-sembolleri-ve-anlamlar

– http://www.psvitaturkiye.com/pegi-ve-esrb-siniflandirma-sistemi-nedir