Silikon Vadisi’nde Yeni Hedef Çocuklar mı?
YAZANSelinay Yüksel
Teknoloji şirketleri çocuklardan topladıkları verileri kâra dönüştüyor. Çocukların çıkarını koruyan bazı hukuki düzenlemelerin teknoloji şirketlerinin yararına esnetilmesi ABD’nin gündeminde. Dev teknoloji şirketlerinin bazı kanunlardaki değişiklik talepleri sadece ABD’deki çocuk ve ebeveynleri değil, dijital uygulama ve mecraların küresel çapta kullanılmaları nedeniyle tüm dünyadaki çocuk ve ebeveynleri etkileyebilir.
Çocukların Çevrimiçi Gizliliğini Koruma Kanunu
Amerika Birleşik Devletleri’nde, 21 Ekim 1998’de kabul edilen “Çocukların Çevrimiçi Gizliliğini Koruma Kanunu” (Children’s Online Privacy Protection Act, kısaca COPPA) 2000 yılından beri yürürlükte. Bu kanuna göre, ABD’de ve ABD’nin dışında yaşayan 13 yaşın altındaki çocukların, dijital ortamdaki hakları gözetilirken ebeveynlere de Internet sitelerinin çocuklarından hangi bilgileri toplayabilecekleri konusunda kontrol olanağı sağlanıyor. 2023 yılına kadar, bu kanuna dokunulmayacağına kesin gözüyle bakılırken yakın zamanda bir değişiklik olasılığı gündeme geldi. Söz konusu kanuna göre, 13 yaş altındaki çocuklar kanunen sosyal medya sitelerine, örneğin Facebook’a üye olamazken; kanunun hafifletilmesiyle birlikte bu ortadan kalkabilir. Bu demektir ki yasa değişikliği gerçekleşirse Türkiye’deki çocuklar da Amerika’da yaşayan çocuklar gibi sosyal mecralarla 13 yaşından önce tanışıp risk altına girebilir. Bu yazımızda kanunu kapsamlı bir şekilde ele alıp olası bir değişiklikle çocukların dijital ortamda nasıl etkilenebilecekleri üzerinde duracağız.
1990’lı yıllarda elektronik ticaretin yükselişe geçmesiyle birlikte veri toplama uygulamaları hakkında kaygılanmalar da arttı. Özellikle 13 yaş altı çocuklar için çok az internet sitesinin kendi gizlilik politikası olması ebeveynleri endişelendirdi. Böyle bir ortamda, çocukları hedef alan çevrimiçi pazarlama tekniklerinin hızla büyümesi karşısında bu kanun hazırlandı.
COPPA neleri kapsıyor?
“Çocukların Çevrimiçi Gizliliğini Koruma Kanunu”, çocukların mahremiyetini korumayı hedeflerken şunları belirtiyor:
- Siteler, çocuk kullanıcılarının kişisel bilgilerinin toplanması veya kullanılması için ebeveyn izni gerektirmeli.
- Verilerin toplandığı herhangi bir yerde gizlilik politikasına nelerin dâhil edileceğine karar verilmeli.
- Bir veli ya da vasiden, doğrulanabilir rızanın ne zaman ve nasıl alınabileceği konusu üzerinde durulmalı.
- Bir internet sitesinin işletmecisinin, 13 yaş altındakileri hedef alan pazarlama türleri ve yöntemleri üzerindeki kısıtlamalar dâhil olmak üzere, çevrimiçi ortamda mahremiyet ve güvenlik konusunda yasal olarak ne gibi sorumlulukları olacağı üzerinde durulmalı.
Bütün bunlar, ticari internet sitelerinin işletmecileri ve 13 yaşın altındaki çocuklara yönelik kişisel bilgi toplayan çevrimiçi hizmetler için geçerli.
COPPA “hafifletilecek” mi?
İşte bu yasanın zorunlu gözden geçirilme tarihi 2023 yılı iken, ekim ayının ilk haftalarında, “COPPA Kuralının Geleceği” adlı bir atölye çalışması düzenlendi. Tüketicileri rekabet karşıtı, aldatıcı ve adaletsiz uygulamalardan korumayı amaçlayan Federal Ticaret Komisyonu (FTC) tarafından düzenlenen etkinlikte, teknoloji endüstrisinde gelişen ticari uygulamaların, çocukların mahremiyetini nasıl etkilediği ve yasada yapılabilecek olası bir hafifletmenin ne gibi sonuçlar doğurabileceği üzerinde duruldu. Bu hafifletmenin en önemli nedeni olarak ise teknoloji şirketlerinin talepleri gösterildi. Etkinliğe katılan Demokrat Partili iki senatör, yasada gerçekleştirilecek olası bir hafifletmeyi “Dev teknoloji şirketlerinin çıkarlarını ebeveynlerin ve çocukların çıkarlarına tercih etme riski” olarak yorumladı. Çünkü çocukları bir “pazar” olarak gören bu şirketler, onlara daha kolay ulaşarak daha fazla para kazanmak istiyor.
Kanunun savunucuları, değişiklik durumunda 13 yaş altı çocuklar için internetin “çöplük çağı” olacağını ve istismarın artacağını belirttiler. “Çocuklarımızın bilgilerini güvende tutma konusunda ciddileşmek zorundayız” diyen savunucular, bunun, mevcut kanunu uygulayarak dijital ayak izlerini çevrimiçi ortamda korumakla mümkün olduğunu açıkladılar.
Atölye çalışmasında ayrıca, değişiklik için hızlı hareket edilmemesi ve bu yasanın geri alınmasının çocuklar için ne anlama geleceği konusunda dikkatlice düşünülmesi istendi.
Avukat Can Yavuz: “Ciddi şüphelerim var”
Konuyla ilgili görüşünü aldığımız Avukat Can Yavuz ise, yasaların hızla gelişen teknoloji ve yaygınlaşan internete ayak uydurmakta çoğu zaman zorluk çektiğini belirtti ve ekledi: “Çocukların Çevrimiçi Gizliliğini Koruma Kanunu, çağdışı kalmış yasalara örnek teşkil etmesinin yanı sıra, bu haliyle bile çocukların haklarını korumakta yetersiz kalıyor. Bu olası güncellemenin yasayı ne ölçüde değiştireceği ve çocuk haklarını ne kadar koruyabileceği hakkında bir yorum yapmak için erken gibi gözüküyor. Bu nedenle mevzuat değişikliğinin Türkiye’ye yansıması üzerine sağlıklı bir yorum yapmak da zorlaşıyor. Ancak Amerika Birleşik Devletleri’nde çıkacak bir yasanın, çocuğun dijital haklarını etkin şekilde koruyabileceği konusunda ciddi şüphelerim olduğunu da belirtiyorum.”
Yavuz, Türkiye’de yürürlükte olan Kişisel Verilerin Korunması Kanununda çocuklara özgü bir düzenleme bulunmadığını da vurguladı. “Çocuğun dijital haklarını korumak için bakmamız gereken yön Avrupa Birliği olmalı” diyen Yavuz, sözlerini şöyle sürdürdü: “Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü, çocuğun dijital haklarının korunması için ABD kanunlarına kıyasen çok daha kapsamlı bir mevzuat sunarken, aynı zamanda etkin şekilde yaptırım uygulama gücüne de sahip.”
Günümüzde büyük teknoloji şirketlerinin çocuklar hakkında çok fazla şey bilmesinin yanında, ebeveynlerin bu kişisel verilerle neler yapıldığını izleyememesi ve çocuklara yönelik olmasa da onları gittikçe daha fazla hedef alan çevrimiçi sitelerin bulunması, güçlü ve etkili bir yasal gözetimi gerekli kılıyor. Şirketlere karşı yurttaş haklarını koruma konusunda da yasa koyuculara büyük sorumluluklar düşüyor.
Kaynak:
https://searchcompliance.techtarget.com/definition/COPPA-Childrens-Online-Privacy-Protection-Act
Görsel Kaynak:
