İntihal Yazı Dizisi – Bölüm 3: İntihalden Kaçınma Rehberi

Yazı dizimizin son bölümünde çocukların intihal yapmamaları ve telif haklarını ayırt edebilmeleri için ipuçları sunacağız. Nitekim dijital medyadaki yazı, müzik, video, görsel gibi materyallerin telif hakları ayırt edebilmek, kimi zaman oldukça karışık bir hal alabiliyor. Bu sebepten ötürü, özellikle interneti kullanarak ödev yapmak durumunda olan öğrenciler, kimi zaman bilerek, kimi zaman da bilmeyerek telif haklarını çiğneyebiliyor, intihal yapmış olabiliyor.

Telif Hakları İhlali ve İntihal Ayrımı

Telif hakları ihlali ve intihal birbiriyle ilişkilendirilen kavramlar olsa da belli farklılıklar taşıyor. Buna göre, örneğin başkası tarafından çekilmiş ve kapsamlı telif hakkı barındıran bir fotoğrafın, eser sahibinden habersiz şekilde projelerde kullanılması telif hakkı ihlali doğuruyor. Öte yandan, fotoğrafı kullanmanın yanında eser sahibi gibi davranarak kişileri veya kurumları kandırmak intihal suçuna giriyor.  Bu noktada, internetteki materyalleri ödev gibi kar amacı gütmeyen projelerinde kullanmak isteyen fakat intihal yapmak veya lisans haklarını çiğnemek istemeyen çocuklar için önerilerimiz var!

İnternette Bulunan Yazılı Bir Metni Kullanma

İnternet çok büyük bir bilgi kaynağı olması sebebiyle, öğrencilerin ödev araştırmalarında dikkatini çekiyor. Fakat internetteki metinlerin, bu ödevlerde bilinçsizce kullanılması intihali doğurabiliyor. Bu sebeple öğrencilerin yazının sonunda bir kaynakça oluşturma bilincini edinmesi gerekiyor.

Dr. Molly Penington’ın Çocukları İntihalden Uzaklaştırmak İçin Ebeveynlere Önerileri

Amerika’da konuyla ilgili çalışmalar yapan Dr. Molly Pennington, ebeveynlere çocuklarını intihalden uzak tutmalarını sağlamak için şu önerilerde bulunuyor:

  • Çocuklarınıza Nasıl Not Tutacaklarını Gösterin: Çocuklarınızı, araştırma yaparlarken not tutmaları (not defteri üzerine ya da dijital ortamda) için teşvik edin. Bu noktada iyi bir notun, çok uzun olmasına gerek yoktur. Önemli olan çocukların not tutarken araştırdıkları konuyla alakalı doğrulanabilir bilgileri, konunun genel hatlarını ve değinmek istedikleri noktaları yazıya geçirmesidir. Notlara aynı zamanda, ilk etapta bulunan kaynakların adı ve ilgili sayfa numaraları da yazılabilir. Böylelikle, çocuk ödev yaparken göstermek istediği referansa daha kolay ulaşacaktır.
  • Çocuklarınıza Kaynakça Yazma Bilincini Aşılayın: Çocuğunuzun ödevinde farklı kaynaklardan bilgi kullanıldıysa, yazının sonuna mutlaka bir kaynakça hazırlaması gerektiği bilincini aşılayın. Kaynakça hazırlama bilinci, çocuğa gelecekteki akademik hayatında da bir etik anlayışı kazandıracaktır.
  • İlk Taslağı Yazarken Çocuklarınızı Kaynaklardan Uzak Tutun: Çocuklarınıza çalışmalarının ilk taslaklarını yazarlarken, ellerindeki dijital ve basılı kaynaklardan uzak durma alışkanlığı aşılayın. Bu sayede, çalışmalarının iskeletlerini oluştururlarken kendi ifadelerini kullanacaklardır.  Bu yöntem aynı zamanda, ilk taslağın son durumuna göre çocukların konuyu anlayıp anlamadığını da ortaya çıkartacaktır.

Ödev ve Projeler İçin Telif Hakları İçermeyen Müzik Nasıl Bulunur?

Müzik, öğrencilerin oluşturdukları videoların arka planları için büyük önem taşıyor. Videoda anlatılmak istenen mesajı destekleyebiliyor. İnternette, Creative Commons tarafından lisanslanan müziklerin çoğu kar amacı bulunmayan ödev, proje vs. gibi işlerde kullanılabiliyor. Bununla beraber arama motorlarında telif hakkı içermeyen müzik aratırken, anahtar kelimelere ‘’royalty-free’’ (telifsiz) sözcüğünü eklemek sonuç almaya yardımcı oluyor.

Müzik konusunda bizim önerdiğimiz site ise icons8.com. Kolay arayüze sahip Icons8, kütüphanesindeki birçok müziği ücretsiz olarak kullanıcılara sunuyor. Videonun sonunda, müziğin Icons8’den alındığının belirtilmesi telif hakkı ihlali ve intihalden kaçınmak için yeterli oluyor. Müzikler türlere göre kategorize edildiği için, öğrencilerin projenin yapısına uygun müziği bulması kolaylaşıyor.

Telif Hakları İçermeyen Fotoğraf ve Video Nasıl Bulunur?

İnternette, tıpkı müzikte olduğu gibi, telif hakları içermeyen fotoğraflar ve videoları yayınlayan belli başlı siteler bulunuyor.  Pexels.com ise gerek basit arayüzü, gerekse Türkçe dil desteğinden dolayı önerilerimizin başında yer alıyor.

Sitede yer alan fotoğraflara tıklanıldığında açılan sayfada ‘’ücresiz indir’’ ifadesi çıkıyorsa, fotoğrafları indirilip, projelerde rahatlıkla kullanılabiliyor. Pexels ayrıca öğrencilerin projelerinde kullanabileceği videolar da sunuyor.

Pixabay.com ise tıpkı Pexels gibi Türkçe dil desteği ile beraber indirilip kullanılmayan uygun, ücretsiz fotoğraf ve video materyali sunuyor.

Kaynak için tıklayınız