Oyunun Panoraması

Dijital Gelecek Komisyonu, oyunun çocuklar için ne anlam ifade ettiğini ve onların gelişimindeki rolünü inceledi. Hukuktaki “Oyun Hakkı” ve ülkelerin bu hakka ne kadar saygı duyduğu da mercek altına alındı.

Dijital Gelecek Komisyonu, 2020 Kasım ayında “Oyunun Panoraması” adlı literatür taramasından oluşan “Serbest Oyun” kavramını farklı konu başlıkları altında inceleyen bir yazı yayımladı, biz de bu yazıyı sizler için derledik.

Yapılan araştırmalar sonucu çocuklara yöneltilen “Oyun nedir?” sorusuna  çocuklar, şöyle cevap verdi:

Oyun, yapması seçilen, eğlenceli, arkadaşlarla yapılan ve istediğin zaman bitirebileceğin bir aktivite.

Çocukların oyun anlayışının bütünü, yetişkinlerin serbest oyun olarak adlandırdıkları şey olarak karşımıza çıkıyor. Serbest oyunda yetişkin katılımı az, özgürlük ise fazla oluyor. Serbest oyun genellikle kurallar oluşturmayı ve onları ihlal etmeyi, olası senaryolarla oynamayı ve hem yaratıcı hem de yıkıcı davranmayı içeriyor. Serbest oyunun, çocuklarda bilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel gelişimindeki rolü büyük önem taşıyorken,  aynı zamanda yaratıcılık, hayal gücü, problem çözme becerilerini geliştirmek, eğitim, öğrenme, sağlık ve refahı desteklemek için özellikle değerli.

Serbest oyunun özellikleri
  • İçsel olarak motive edici

Serbest oyunun ayırt edici özelliği, içsel olarak motive etmesi oluyor.  Bu durum da oyunun diğer amaçlara, özellikle de enstrümantal amaçlara hizmet etmekten ziyade, kendi iyiliği için gerçekleştiği anlamına geliyor.

  • Gönüllülük

Serbest oyun, oyuncu/oyuncular tarafından başlatılıyor, isteyerek giriliyor ve kesinlikle empoze veya ısrar edilemez bir çerçevede oynanıyor. Kendiliğinden bir kaliteye sahip olan serbest oyun, diğerlerine ilham verebilir veya diğerlerini davet edebilir, ancak tamamen planlanamaz. Kendi kendine seçilmiş, kendi kendine yönlendirilmiş olan bu oyun, bırakma özgürlüğünü içeriyor.

  • Açık uçlu oluşum

Oyuncular sadece oynamayı seçmekle kalmıyor, aynı zamanda neyin, nasıl oynanacağını da seçiyor. Her ne kadar dış kurallardan arınmış olsa da serbest oyun, düzenli ve hatta kurallar tarafından yönetilebilen bir yapıya sahip olabiliyor. Oyuncular, oyunun kendisi aracılığıyla müzakere edilen ve adaptasyona açık bir içyapı geliştiriyor.

  • Yaratıcı

Serbest oyun şimdiden bir deneyim olarak, günlük yaşamdan ayrılmayı işaret ediyor. Genellikle her şeyi kurgusal ve hayali gerçeklerle elde ediliyor. Bu, maddi, mekânsal ve somutlaşmış kaynakların yaratıcı kullanımını, ve aynı zamanda, yaratıcı yorumlama ve doğaçlama yoluyla anlamlara dönüştürmeyi içeriyor.

  • Sosyal

Serbest oyun, sosyo-kültürel bir bağlam içinde gelişiyor. Bu durum, oyuncuların oyuna devam etmek için başkalarının arzularını, ihtiyaçlarını ve kendi ihtiyaçlarını karşılaması gerektiği anlamına geliyor.

  • Çeşitlilik

Serbest oyun, farklı yaş, kültür ve yaşlardaki çocukların aktivitelerini içeriyor. Serbest oyun kültürel değerleri, mevcut zaman, mekân ve kaynakları şekillendiriyor.  Bu bağlamda da çeşitli biçimler almaya uygun bir yapıya sahip oluyor.

Riskli oyun

Risk alma, genellikle yükseklik, hız, çarpma, tehlikeli araçlar ve tek başına keşif gibi fiziksel deneyimlerle oynamada ortaya çıkan, çocukların serbest oyunlarının ortak bir özelliği. Yapılan araştırmaların sonucunda, 11-14 yaş arası çocukların, araziler, şantiyeler ve alt geçit gibi tehlikeli hissettikleri yerlerde zaman geçirdikleri ortaya çıktı. Bazı uzmanlar tarafından riskli oyunların, çocukların riskleri yönetmeyi öğrenmelerine yardımcı olduğu, daha fazla risk alma davranışlarından – ilerleyen yaşlarda da dahil olmak üzere-  kaçınmalarını sağladığı, esneklik ve özgüven gibi karakter özelliklerini beslemek için yararlı olarak görüldüğü açıklandı.

Oyun ve pedagoji

Oyunun öğrenme ve gelişim ile yakın ilişkisi pedagojiyi, öğretme teorisini ve pratiğini şekillendiriyor. Özellikle erken çocukluk eğitiminde, araştırmalar, oyun oynayan çocukların daha iyi öğrendiğini ve oyundaki görevler sayesinde gerçek hayattaki görev kavramlarının geliştiğini öne sürüyor. Çocukların problem çözme becerisi hakkında yapılan deneylerde ise, oyun oynayan çocukların, oyun oynamayan çocuklara göre problem çözmede daha başarılı olduğu gözlemleniyor.

Terapi olarak oyun

Oyun sadece öğretme ve öğrenme ile bağlantılı değil, aynı zamanda zihinsel refah ile de güçlü bir şekilde ilişkilendiriliyor. Bu açıdan bakıldığında, oyun, çocukların hayatında, özellikle zor deneyimlerden kaynaklanan etkileri hafifleten ve bunlarla başa çıkabilmelerine yardımcı olan önemli bir araç olarak görülüyor. Serbest oyunun duygusal dengeyi kurmada ve stresli olaylara karşı direnci arttırmada faydalı olduğu gözlemleniyor. Bazı uzmanlar, serbest oyunu içsel bir terapi veya çocukların duygularını ifade etmeleri için bir yol olarak görürken, diğerleri oyun terapisini, çocukların çalışmasını desteklemek için bir müdahale olarak kullanıyor.

Hak olarak oyun

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde, oyunun çocukların yaşamındaki önemi kabul ediliyor. Madde 31, tüm çocukların “Dinlenme ve boş zaman geçirme, oyun ve eğlence faaliyetlerine katılma” hakkına vurgu yaparken, üye devletleri bu hakka saygı duymaya, korumaya ve yerine getirmeye çağırıyor. Birleşmiş Milletler’e göre oyun, zorunlu olmayan, içsel motivasyon tarafından yönlendirilen ve eğlence, belirsizlik, üretkenlik ve esneklik gibi kavramları içeren bir aktivite olarak kabul ediliyor. Yetişkinler tarafından oyunun öneminin tanınmadığı, oyun için güvenli ortamların bulunmadığı, çocukların kamusal alanları kullanmasına karşı engellerin olduğu ve okul başarısı için oyunun baskılanması da dahil olmak üzere dünya çapında oyunla ilgili birçok kısıtlama tespit edildi. Çocukların kamusal alanlarda oynama hakkı, özellikle tartışmalı bir konu gibi görünüyor. Çocukların oyun hakkı ile ilgili olarak uluslararası düzeyde çeşitli eşitsizlikler tespit edildi. Örneğin, kızların, özellikle ergenlik döneminde, toplumdaki yeri ile ilgili kültürel varsayımlar nedeniyle, oyundan zevk alma konusunda erkeklerden daha az zamana ve özgürlüğe sahip oldukları kabul ediliyor. Hak temelli bakış açısı, çocukların yaşamdan zevk almasında oyunu merkez alarak serbest oyunun önemine vurgu yapıyor. Bu bakış açısı, toplumu, oyun için çocuklara yer, zaman yaratmaya, onların oyun deneyimleri ile ihtiyaçları hakkında yardımcı olmaya, çocukların oyun haklarından yararlanmalarındaki eşitsizliklerin önüne geçmeye, bu hakka saygı duymaya ve yerine getirmeye çağırıyor.

Kaynak:

Cowan, K. (2020), “A Panorama of Play”, Digital Futures Commision. Retrieved 10 December 2020, from https://digitalfuturescommission.org.uk/play-in-a-digital-world/

Leave A Comment