Önyargılarınızdan Kurtulun: Ekran Süresi Hakkındaki Gerçekler

Yazan ve Çeviren: Özüm Canbeldek

“Ekran süresi yönergeleri aldatmacalara değil; gerçek delillere dayanmalı.’’

Eskiden ekran dendiğinde aklımıza sadece televizyon geliyordu, günümüzde ise televizyonun yanına bilgisayar, tablet, akıllı telefon gibi birçok yeni iletişim aracı eklendi. Bu nedenle ekran karşısında geçirilen süre de arttı. Dijital dünyada büyüyen çocuklar ekran karşısında giderek daha fazla vakit geçiriyorlar. Londra Ekonomi Okulu’nun yürüttüğü Medya Politikası Projesi kapsamında Alicia Blum-Ross ve Sonia Livingstone’nun “Aileler ve Ekran Süresi’’ Araştırması’nda yer alan rapora göre, 8-11 yaş aralığındaki çocuklar 2005 yılında bir hafta içinde televizyon karşısında 13.2 saat, bilgisayar karşısında ise 4.4 saat geçirirken, 2015 yılında bu rakamlar televizyon için 14.8 saate, bilgisayar içinse 11.1 saate yükseldi.

Bu durumdan endişe duyan aileler, çocuklarını dijital dünyanın zararlarından korumak için konuyla ilgili kaynaklar aramaya başladı. Ekran karşısında geçirilmesi gereken süreyle ilgili ise farklı birçok kaynak bulunuyor. Fakat bu kaynakların, ebeveynleri ve çocukları doğru yönlendirebilmesi için doğru ve güvenilir bilgiye dayanması gerekiyor.

Ekran süresi yönergelerinin, yanıltıcı unsurlar üzerine değil; gerçek veriler ve kanıtlar üzerine kurulmuş olması gerektiğini savunan bir grup akademisyen ve araştırmacı konuyla ilgili olarak imzaladıkları önemli bir açık mektubu 6 Ocak 2017 tarihinde The Guardian’da yayınladı. Dijital Medya ve Çocuk olarak çok önemli bulduğumuz bu mektubu Türkçe’ye çevirerek yayınlıyoruz : 

“Ekran süresi konusunda ortada önemli bir tartışma var, ancak bunu desteklemek için nitelikli araştırma ve kanıtlara ihtiyaç var.’’

“Yeni teknolojilerin, insan davranışlarına ve gelişimine olan etkisi hakkındaki panik yeni ortaya çıkan bir durum değil. Sokrates, yazmaya karşı olan tehlikenin ‘anılarını kullanmayacakları için öğrencilerin ruhlarındaki unutkanlığı’ besleyeceğinden korkarak, zamanında bu tehlikeye karşı direndi. Bu teknolojilerin getirdiği, çağdaş zamanın yeni endişesi ise ‘ekran süresi’. Bir grup yazar, psikolog ve dernek başkanı ortak bir bildiri yayınlayıp İngiltere’de küçük yaş gruplarında sağlığı ve refahı olumsuz yönde etkileyen unsurlar arasında ‘giderek artan ekran tabanlı yaşam tarzı’na işarete ettiler. İmzacılar on yıldan beri dile getirilen bu endişeleri giderecek politik anlamda yeterli önlem alınmamasından yakındılar.  

Farklı ülkelerden ve akademik alanlardan gelen, araştırma alanı ve uzmanlığı ‘ekran zamanı’, ‘çocuk gelişimi’ ve ‘kanıt bazlı politika önerisi üretmek’ olan  bilim insanları olarak bizler bu tarz yakınmalardan kaygı duyuyoruz. Bu ve benzeri talepleri desteklemek ve herhangi bir politika tartışmasını yapabilmek için kaliteli araştırma ve kanıta ihtiyaç var. Çocuk sağlığı ve refahının son derece önemli bir konu olduğu ve ekran temelli yaşam tarzının çocuklar üzerindeki etkisinin ciddiye alınarak incelenmesi gerektiğinde hemfikiriz. Ancak ekran süresi konusunda ebeveynlerin en sık duyduğu mesaj ‘ekranların doğal olarak zararlı olduğu’ yönünde.  Fakat bu mesaj araştırmalar ve kanıtlarla desteklenmiş değil. Bununla birlikte ‘ekran zamanı’ kavramının kendisinin basitliği ve anlamsızlığı da tartışmaya açık ve ekran başında geçirilen sürenin miktarına odaklanmak çok da yardımcı olmuyor. Çocukların hangi bağlam ve ortamda ekran karşısında vakit geçridikleri ve dijital teknolojileri kullanırken karşılaştıkları içeriklerin ne olduğu gibi faktörleri göz önünde bulundurmak tek başına ekran süresine odaklanmaktan çok daha etkili olur.  

Eğer devlet, bildiri yazarlarının öne sürdüğü gibi ekran tabanlı teknolojilerle ilgili kurallar koyacak olsaydı, bu çok az delil ve kanıt temelinde gerçekleşmiş olurdu. Bu da gereksiz, etkisiz ve potansiyel olarak zararlı politikaların uygulanmasına yol açardı. Bu alanda anlamlı bir yönerge hazırlanabilmesi için sağlam araştırma kanıtlarına dayanılması ve çocukların sağlık ve refahının, sosyoekonomik statü, ilişkisel yoksulluk ve aile ortamı gibi pek çok faktörden etkilenen karmaşık bir konu olduğunun kabul edilmesi gerekir. Tüm bu etkenler, çocuk sağlığı ve refahı için ekranlardan çok daha etkilidir.

Örneğin, ekran süresinin çocukların açık hava oyunlarıyla geçirdikleri zamanı azalttığına dair tutarlı bir kanıt bulunmuyor. Araştırmalar ‘ekran zamanı’ ile ‘açık havada gerçekleşen fiziksel aktivite’ arasında doğrudan bir ilişki olmadığını gösteriyor. Kanıtlar; açık hava oyunlarının zaman içinde giderek azalmasına neden olan başka faktörlerin bulunduğunu ortaya koyuyor. (…)

“Daha fazla araştırma ile ebeveynler için aşırı kurallar ve yanlış fikirler değil, delillere dayanan fikirler üretilmeli.”

İçinde bulunduğumuz 21. yüzyılda, dijital teknolojiler çocukların hayatlarının bir parçası haline gelmiş durumda. Bu nedenle daha fazla araştırma yapılması ve hükümet ile araştırma fonlarının, bu araştırmalara yatırım yapması gerekiyor. Böylece, ebeveynler için aşırı kurallar ve yanlış fikirler değil, delillere dayanan fikirler üretilebilir. “

The Guardian’da yayınlanan açık mektubun imzacıları şu isimler:

Dr Pete Etchells Senior lecturer in biological psychology, Bath Spa University
Dr Sue Fletcher-Watson Chancellor’s fellow, Centre for Clinical Brain Sciences, Edinburgh University
Prof. Sarah-Jayne Blakemore Professor of cognitive neuroscience, UCL
Prof. Chris Chambers Head of brain stimulation, CUBRIC, Cardiff University
Dr Daniel Kardefelt-Winther Postdoctoral researcher, department of clinical neuroscience, Karolinska Institutet
Dr Kathryn Mills Postdoctoral researcher in developmental social neuroscience, University of Oregon
Prof. Marcus Munafò Professor of biological psychology, University of Bristol
Dr Adam Rutherford Honorary research fellow, UCL
Prof. Miranda Wolpert Director of the evidence based practice unit, UCL/Anna Freud National Centre for Children and Families
Prof. Essi Viding Co-director of the developmental risk and resilience unit, UCL
Prof. Steven Pinker Johnstone family professor, department of psychology, Harvard University
Dr Suzi Gage Lecturer, department of psychological sciences, University of Liverpool
Dr Richard D. Morey Senior lecturer, school of psychology, Cardiff University
Prof. Paul Fletcher Bernard Wolfe professor of health neuroscience, University of Cambridge, UK
Dr Catherine Sebastian Senior lecturer in psychology, Royal Holloway, University of London
Prof. Daniel J. Simons Professor of psychology, University of Illinois at Urbana-Champaign
Prof. Uta Frith Emeritus professor of cognitive development, UCL
Prof. Sonia Livingstone department of media and communications, LSE
Dr Andrew K Przybylski Research fellow, University of Oxford
Prof. Mark Griffiths Professor of behavioural addiction, Nottingham Trent University
Dr Stuart J. Ritchie Postdoctoral fellow, University of Edinburgh
Prof. Chris Ferguson Head of the psychotechnology lab, Stetson University
Dr. Sarah Rose, Lecturer in psychology, and Director of the Children’s Lab, Staffordshire University
Dr Gerome Breen Reader in neuropsychiatric & translational genetics, MRC social genetic and developmental psychiatry centre, KCL Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience
Prof. Lydia Plowman Chair in education and technology, University of Edinburgh
Prof. Helen McConachie Professor of child clinical psychology, Newcastle University
Prof. Peter Fonagy Chief executive, Anna Freud National Centre for Children and Families & division of psychology and language sciences, UCL
Dr Duncan Astle Programme leader, MRC Cognition and Brain Sciences Unit, Cambridge
Prof. Liz Pellicano Director of the centre for research in autism and education, UCL Institute of Education, University College London
Dr Jennifer Wills Senior educational psychologist, DEdPsy, CPsychol, AFBPsS
Anne Scheel Doctoral student, department of psychology, LMU Munich
Dr Rachel Kowert Research psychologist, independent consultant
Dr Vaughan Bell Senior clinical lecturer and clinical psychologist, UCL
Prof. Dorothy Bishop Professor of developmental neuropsychology, University of Oxford
Prof. Kate Nation Professor of experimental psychology, University of Oxford
Dr Linda K. Kaye Senior lecturer in psychology, Edge Hill University
Prof. Eric-Jan Wagenmakers Professor for neurocognitive modeling, University of Amsterdam
Prof. Dorothy Miell Professor of social psychology, University of Edinburgh, former president of the British Psychological Society
Dr Malte Elson Postdoctoral researcher, department of education, Ruhr University Bochum
Dr Judith Good Reader in informatics, creative technology Group, University of Sussex
Dr Anne-Lise Goddings Postdoctoral clinical fellow, UCL Institute of Child Health
Dr Simon Bignell Senior lecturer in psychology, University of Derby
Prof. Nicola Botting Professor of developmental disorders, City University of London
Prof. Hal Pashler Distinguished professor of psychology, University of California, San Diego
Dr Christian K. Tamnes Senior researcher, department of psychology, University of Oslo
Dr Helen J. Wall Senior lecturer in psychology, Edge Hill University
Dr Victoria Simms Lecturer in psychology, Ulster University
Dr Kathrin Cohen Kadosh Lecturer in cognitive neuroscience, University of Surrey, UK
Prof. Geoff Bird Head of the social interaction lab, University of Oxford
Dr Jason Chein Director of brain and cognitive sciences, department of psychology, Temple University
Dr Simon C. Hunter Senior lecturer in psychology, University of Strathclyde, UK
Dr Lauren E. Sherman Postdoctoral fellow, department of psychology, Temple University, Philadelphia, PA
Dr Kirstie Whitaker Postdoctoral researcher, University of Cambridge, UK
Dr Allen Copenhaver Assistant professor of criminal justice, Columbia, KY
Prof. Helen Pain Professor of interactive learning environments, University of Edinburgh
Dr Antonia Hamilton Reader in social neuroscience, UCL
Dr Holly Joseph Associate professor of language education and literacy development, University of Reading
Prof. Nicholas Allen Ann Swindells professor of clinical psychology, University of Oregon
Prof. Kevin Mitchell Associate professor of genetics and neuroscience, Trinity College Dublin, Ireland
Dr Rory T. Devine Research associate in developmental psychology, centre for family research, department of psychology, University of Cambridge
Prof. Candice Odgers Professor of public policy and psychology and neuroscience, Duke University, Durham, NC
Prof. Maggie Snowling Professor of psychology and president of St. John’s College, Oxford
Dr Tim Dalgleish MRC programme leader scientist, MRC Cognition and Brain Sciences Unit, Cambridge, UK
Prof. Stephen Houghton Director, centre for child & adolescent related disorders, The University of Western Australia
Prof. Caroline Rowland Co-director, ESRC LuCiD centre, department of psychological sciences, University of Liverpool
Prof. Alison Gopnik Professor of psychology, University of California at Berkeley
Prof. Stephen Wood Professor of clinical & translational neuroscience, Orygen, the national centre of excellence in youth mental health, & centre for youth mental health, University of Melbourne
Dr Carol Joinson Senior lecturer in developmental psychology, centre for child and adolescent health, school of social and community medicine, University of Bristol
Prof. Denis Mareschal Centre for brain and cognitive development, Birkbeck University of London
Dr Mairéad MacSweeney Director of the deafness, cognition and language research centre, UCL
Dr Lucy Foulkes Research associate, developmental lab, Institute of Cognitive Neuroscience, UCL
Dr John Colwell Principal lecturer, department of psychology, University of Westminster, London
Prof. Kevin Durkin School of psychological sciences and health, University of Strathclyde
Prof. Patrick Markey Director of the interpersonal research laboratory, department of psychology, Villanova University
Prof. Thorsten Quandt Professor of online communication, University of Münster
Prof. Faraneh Vargha-Khadem Head, cognitive neuroscience and neuropsychiatry section, University College London Great Ormond Street Institute of Child Health, London
Dr Nandita Vijayakumar Postdoctoral researcher, developmental social neuroscience lab, University of Oregon
Dr Leah Somerville Associate professor of psychology and center for brain sciences, Harvard University
Prof. Mark H Johnson Centre for brain & cognitive development, Birkbeck, University of London
Dr Joni Holmes MRC Cognition & Brain Sciences Unit
Dr Jennifer Pfeifer Associate professor of psychology, University of Oregon

Not: Bu yazı web sitemizde ilk olarak Ocak 2017’de yayınlandı. Tekrar paylaşıyoruz.