Dr. Esra Ercan Bilgiç Yorumladı: Dijital Dünyada Çocuk Hakları – BM Genel Yorum No: 25

4 Şubat 2021’de kabul edilen ve 24 Mart 2021’de yayınlanarak tüm dünyaya duyurulan BM Genel Yorum No: 25 başlıklı belgenin kapsamı ve önemini Dr. Esra Ercan Bilgiç yorumladı. Belgeyle ilgili yorumunu bir video paylaşarak aktaran Dr. Bilgiç’in konuşmasının tam metnini yayınlıyoruz.

1989 tarihli BM Çocuk Haklarına Dair Sözleşme çerçevesinde üye ülkelerce tanınan çocuk haklarının, bundan böyle dijital ortamda da geçerli sayılmasını öngören BM Genel Yorum No 25, 4 Şubat 2021 tarihinde Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi tarafından kabul edildi ve 24 Mart 2021 günü yayınlandı.

Genel Yorum No 25, her üç internet kullanıcısından birinin çocuk olduğu çevrimiçi dijital dünyanın, yaş farkı gözetmeyen, ticari olarak şekillenmiş bir dünya olduğu gerçeğini göz önünde bulunduruyor.

Bu belge dünyanın her yerinde geçerli olmak üzere, dijital dünyada çocuğun yüksek yararının gözetilmesini garanti altına almak üzere, çocukların da görüşü alınarak hazırlanmış olan bir belge.

Dijital ortam ve servislerde, çocuğun yüksek yararı ile ticari çıkar arasında bir tercih yapılması gerektiğinde, önceliğin her koşulda çocuğun yüksek yararını korumak olması gerektiğini savunuyor. 

Belgenin en önemli özelliği, çocukların sivil hakları ve özgürlüklerinin korunması ile çocukların dijital ortamlarda görebilecekleri potansiyel zarardan korunmaları arasında bir denge gözetiyor olması.

Bence çok önemli olan bir konu, bu denge gözetilirken, sorumluluğun anne-babaların omuzlarından alınıp hükümetlere ve teknoloji endüstrisine yöneltiliyor olması. Belge, dijital dünyada çocuk haklarının korunması ve gerçekleştirilmesi için “esas sorumluluk devletlerindir” demiş oluyor. Bu çerçevede, ilgili politikalar için bir bağlam ortaya konmuş oluyor. Teknoloji endüstrilerinin işletme ve kâr elde etme modelleri göz önünde bulundurulduğunda, özellikle çocuk kullanıcılar söz konusu olduğunda etik sorumlulukların altını çiziyor.

Dijital dünyada çocuk haklarının çerçevesinin çizilmesiyle birlikte, üzerinde durabileceğimiz minimum zemini ve standartları belirlemiş oluyor. Bundan sonra bu hakların savunulması için aktivizm gerekiyor. Bunun en önemli parçası, çocukların da kendi hakları ile ilgili olarak bilgilendirilmelerini sağlamak. Dijital medya ve çocuk platformu olarak biz de bundan böyle bu amaç için çalışmaya devam edeceğiz.

Genel Yorum 25’in kabul edilmesinde büyük rol oynamış olan İngiltere merkezli 5Rights Foundation, belgenin içeriği ile ilgili olarak bazı temel konularda çocukların bilgilendirilmelerini istiyor. BM Genel Yorum 25 çerçevesinde kabul edilmiş olan ve çocuklara anlatılması gereken Dijital Dünyada Çocuk Hakları temel olarak şöyle:

  • Kişisel veri ve mahremiyet hakkı: Çocuk verilerinin çocuğun yararına olmadığı durumlarda kullanılamaması, bu verileri üçüncü kişi ve kurumların kendi çıkarları için kullanamamaları gerekiyor.
  • Dijital teknolojiler üzerinden çocukların, sağlık, eğitim ve adalet hizmetlerine erişim hakkı bulunuyor. Çocuklar bu servislere erişirken de diğer haklarının göz ardı edilmemesi gerekiyor.
  • Çevrimiçi katılım hakkı: Dijital hizmetler çerçevesinde çocukların düşüncelerini ifade etmesine ve daha iyi bir dünya için başkalarıyla bir araya gelmesine engel olunmamalı.
  • Enformasyon ve bilgi edinme hakkı: Çevrimiçi bilgiler çocuğun kendi dilinde, doğru, açık ve anlaşılır olmalı.
  • Çocukların dijital teknolojileri kullanarak oynama ve dinlenme hakkı: Çocukların, bu haklarını başkalarının para kazanmasını sağlamadan yani reklam izlemeden ve satın alım yapmadan da kullanabilme hakkı olmalı.
  • Çocukların dijital ortamlarda güvende olma hakkı: Çocuklara zarar verecek şekilde onlara kimsenin resim, video veya mesaj gönderememesi ve gerçek dünyada zarar verebilecek insanların çocuklarla temas etmemeleri gerekiyor.
  • Çocukların sömürülmeme hakkı: Dijital hizmetler çocukları çevrimiçi reklamların hedef kitlesi olarak görmemeli, çocukların bilgi ve verilerini bunu amaçlayan diğer kişilere satamamalı. Çocukların her türlü şiddetten korunma hakkı da bu çerçevede korunmalı.
  • Çocukların seslerini duyurma hakkı: Çocukların hayatlarında belirleyici olan konularda görüşlerinin alınması hakkı göz önünde bulundurulmalı.
  • Çocukların kendileri olabilme hakkı: Dijital teknolojiler, başkalarına çocuğun ne düşündüğüne, nasıl hissettiğine dair tahminde bulunma imkânı tanımamalı.
  • Kim olursa olsun, nerede yaşarsa yaşasın, yaşı, cinsiyeti, dini, inancı, görünüşü ne ve nasıl olursa olsun, bu haklar tüm çocuklar için geçerli olmalı.

Leave A Comment