Dijital Reklamlar ve Çocuk Haklarının Korunması

Geçtiğimiz günlerde Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi tarafından kabul edilen Genel Yorum No 25, çocukların haklarının dijital ortamda da korunacağını kabul etti. Genel Yorum No 25 içerisinde yer alan en önemli konulardan biri de çocukların verilerinin korunmasını içeriyor. Çocukların reklamsız içeriğe erişebilme ve tüketim kültüründen uzak kalabilme haklarının dijital ortamda da gözetilmesi gerekiyor.

Çocukların reklamsız içeriğe erişebilmesi ve dijital ortamda verilerinin korunabilmesi ve değişiklik yaratmak için Küresel Eylem Planı: Çevrimiçi Reklam ve Çocukların Manipülasyonu (Global Action Plan: Online Ads & the Manupilation of Children) çocukların reklam hedeflemesi olarak gösterilmemesi gerektiğini ve reklam verenlerin 18 yaş altı çocuklar için hedefli reklam içeriğini ortadan kaldırmalarını söylüyor.

Dünyadaki her üç internet kullanıcısından biri çocuk. İngiltere’de internete giren 11 yaşındaki çocukların %43’ü bir sosyal medya profiline sahip olduklarını söylüyor. Yine de çocuklar arasında popüler olan hizmetlerin neredeyse hiçbiri reklamsız bir platform sağlayamıyor.

İnternette çok fazla vakit geçiren çocuklar, internet ortamındaki aşırı veya manipülatif, aynı zamanda hedefli reklamcılıktan etkin bir şekilde korunamayabiliyor. Pazarlamaya karşı savunmasız olan çocuklar, pazarlamanın baskılarına karşı daha hassaslar, ücretli içeriği tanımaları daha az olası oluyor ve bu amaçlar için ne tür verilerinin, nasıl kullanıldığını yetişkinlere göre daha az anlıyorlar. Hem ergen yaştaki çocuklar, hem de yaşı daha küçük olan çocuklar bu durumdan farklı şekillerde etkilenebiliyorlar.

İnternet ortamında kullanılan ve toplanan veriler sayesinde oluşturulan hedefli reklamlar, çocukların verilerini de kapsıyor.  Web sitelerin kullandığı çerezler, çeşitli sosyal medya platformlarının veri toplaması, çocukların veri gizliliği için de problemli bir durum oluşturuyor. 

Google üzerinden, 13 yaşın altında olan çocuklar için reklamların kişiselleştirmesi yasak. Aynı şekilde Youtube, Tiktok gibi sosyal platformlar da bunu yasağı kapsıyor. Çocuklara yönelik internet ortamındaki hedefli reklamlar her ne kadar bu gibi yasalarla korunmaya çalışsa da yeterli olmayabiliyor. Ayrıca, özellikle ergenlik çağındaki çocukların yoğun reklama maruz kalmaları, kişiselleştirilmiş reklamlar veya manipülatif reklamlar gibi pek çok durumla karşılaşmaları mümkün. Davranışsal reklamlarda, göründükleri bağlamdan çok, onları görüntüleyen kişinin çevrimiçi hareketleriyle ilgili stratejiler uygulanıyor. Kişiselleştirilmiş hedefleyici reklamlar ile de daha fazla görüntüleme ve satış elde ediliyor.  İnternet, oyunlar, filmler, uygulamalar gibi pekçok çevrimiçi platformda çocukların karşısına çıkabilecek gizli ve bariz reklamlar görüntüleniyor. Reklamverenler ayrıca, çocukların ebeveynlerinin satın alma kararlarını yılda 500 milyar dolara kadar büyük ölçüde etkilediğini de biliyorlar.

Sosyal medya platformlarında (Facebook, Instagram, TikTok, Snapchat vb.) ise kullanıcıların toplanan verileri reklamverenler için ulaşılabilir oluyor. Kullanıcıların aktiviteleri, alışkanlıkları gözetilerek kişiselleştirilmiş reklamlar ortaya çıkmaya başlıyor ve bu da özellikle çocuklar için daha çok tüketime sevk edebiliyor, manipülasyona açık hale geliyor. Ayrıca, özellikle çocukların veri gizlilikleri de kişisel bilgilerinin korunması açısından sağlanamıyor.

Hedefleyici reklamın etkilerinin çocuklar üzerinde etkileri ise hem zihinsel hem bedensel sağlıkları üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Reklamlar, aşırı tüketime yönlendirebiliyor, yeme alışkanlıklarını değiştirebiliyor. Ayrıca reklamlarda çocukların materyalist değerlere yönlendirilmesi, gerçekçi olmayan güzellik standartlarının kullanılması da çocukları olumsuz yönde etkileyebiliyor.  Materyalist değerlere sahip olma arzusu, çocuklarda depresif ruh hali, anksiyete, yalnızlık duygusu gibi olumsuzluklara yol açabiliyor. Sahip olma arzusu özellikle sosyal platformlarda çocukların ve gençlerin karşısına sıklıkla çıkıyor. Reklam açısından çocukları savunmasız hale getiren şeylerden biri de duygusal bağ kurarak, çocuklar için karşı konulmaz hale getirilmesi. Özellikle sosyal medya platformlarında, video içeriklerinde Influencerlar aracılığıyla yürütülen reklamlardan çocukların etkilenmeleri daha olası.

Dijital ortamda Çocuk Hakları’nın korunması için tüm bu olumsuzluklardan çocukların korunması gerekiyor. Küresel Eylem Planı: Çevrimiçi Reklam ve Çocukların Manipülasyonu Klavuzu’nda bunların engellenmesi için hükümetlerin çocuklara yönelik reklam konusunda regülasyonlar yapması gerektiğini söylüyor.

Kaynakça:

Global Action Plan: Kids for Sale: Online Advertising & the Manipulation of Children (2021) https://www.globalactionplan.org.uk/files/kids_for_sale_v2.pdf

Common Sense Media: What is the impact of advertising on kids? https://www.commonsensemedia.org/marketing-to-kids/what-is-the-impact-of-advertising-on-kids

Leave A Comment