Çocuklar Sosyal Medyada Kendi Yaşlarını Büyütüyor

Günümüzde neredeyse her çocuğun bir sosyal medya hesabı bulunuyor. Erken yaşta alınan cep telefonları, tabletler ve daha fazlası çocukların sosyal medyayla yakınlaşmasını sağlıyor. Türkiye’de internet kullanımına, cep telefonu/akıllı telefon kullanımına başlama yaşı ise 8 (TÜİK Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması). BBC’nin OFCOM Araştırması haberinde çocukların sosyal medyada yaşlarını büyütmesine dikkat çekiliyor. Bu durum beraberinde bazı riskleri getiriyor.

TÜİK’in yayınladığı rapora göre, Türkiye’de 6-15 yaş aralığındaki çocukların internet kullanımı %82,7. Çocuklar, haftalık ortalama 12 saat 25 dakika ders içi, 6 saat 59 dakika ders dışı zamanlarında internet kullanıyor. Yaş sınırının 13 olduğu sosyal medya platformlarına sahte bilgilerle erişmeleri mümkün hale geliyor.

Dijital mecralarda bulunan sahte bilgiler, dezenformasyon, sahte profiller gibi konular yetişkinleri dahi olumsuz etkilerken, çocuklarda daha da olumsuz sonuçlara yol açabiliyor. Dijitalde paylaşılanlar çocukların yaşına uygun olmayabiliyor. Sosyal medya platformları, çocuklar uygunsuz içeriğe maruz kalmasın diye yaş sınırlamaları getiriyor. Twitter ve Instagram gibi bir çok sosyal medya platformunda yasal olarak 13 yaş sınırı bulunuyor. Ancak bu yaş sınırı çoğu zaman dikkate alınmıyor.

Çocuklar neden yaşlarını büyütme ihtiyacı hissediyor?

Her türlü içeriğe erişebilme isteği
Akranları tarafından dışlanmış hissetmeme arzusu
13 yaş üstü gönderileri/paylaşımlara duyulan merak
Dijital medyayla daha fazla vakit geçirmek için sınırlı ekran sürelerinden kaçınma

Çocukların sosyal medyayı yaşlarını büyüterek kullanması, yetişkinlerle aynı içerikleri görmeleri anlamına geliyor. Uygunsuz fotoğraflar, videolar veya yazılar onların psikolojilerinin olumsuz etkilenmesi ve çevrelerine bunu kötü anlamda yansıtmalarına sebep olabiliyor. Örneğin; herkesin güldüğü argo kelimeler kullanılan bir video, çocuğun argo kelimeleri benimsemesine sebep olabiliyor. Çocuklar uygun olmayan içeriklerden etkilenerek günlük hayatta uygunsuz davranışlar sergileyebiliyor veya uygunsuz davranışlara maruz kalabiliyor.

Çocuklar neden sosyal medyada yoğun vakit geçiriyor?

Çocuklar arkadaş edinebilmek için sosyal medyayı kullanırken, bazen bir rol model de örnek alabiliyorlar. Örneğin; anne ve babanın sosyal medya kullanımı çocukta merak uyandırabiliyor, yaşıtlarının sosyal medyada yaptığı paylaşımları merak edebiliyor ve sürekli sosyal medyada durum güncelleyebiliyorlar. OFCOM araştırmasına göre (OFCOM), her üç çocuktan biri sosyal medyadaki yetişkinlere uygun içeriğe erişmek için yaşları hakkında yalan söylüyor. Çocukların %32’si yetişkin hesabı kullanırken, 8-15 yaş arasındaki çocuklar ise 16 yaş üzeri hesapları taklit ediyor.

Platformlarda yaş sınırını doğrulayan yöntemler ebeveynler ve çocuklar tarafından farklı tercih ediliyor. Çocuklar, içeriğe kolay ulaşabilmek ve her türlü içerikten haberdar olmak için yaş sınırlamasında “kişisel beyan” (doğum tarhihi bilgileri) yöntemini seçiyorlar. Ebeveynler ise yaş sınırlamasında “sabit tanımlayıcılar” (pasaport,kimlik vs.) tercih ediyorlar. (2022 OFCOM) “Kişisel beyan” yöntemi kolay şekilde cevaplanabilirken, “sabit tanımlayıcı” yöntemi çocukların yalan bilgilerle yaşını doğrulamasını önlüyor.

Bu yöntemler geliştirilmesine rağmen yaş sınırlaması olan sosyal medya platformları ebeveynlerin kontrolünde olmalı. Bazı sosyal medya platformları uygunsuz içerik ve siber zorbalık içerebilir. Yaşına uygun olmayan içeriklerden olumsuz anlamda etkilenen ve psikolojik rahatsızlıklara sebep olan içerikler sonucu intihar vakaları da görülüyor. Pinterest ve Tumblr gibi görsel içerikli platformlar kesinlikle çocukların yaşına göre algoritmalar oluşturmalı.

Molly Russell Vakası

OFCOM raporunda, Kasım 2017 de hayatını kaybeden 14 yaşındaki Molly Russell vakasına da değiniliyor. Russell’in ölüm sebebinin çevrimiçi içeriklerin olumsuz etkilerinden kaynaklandığı belirtiliyor (depresyon, umutsuzluk).Ölmeden önce beğendiği ve kaydettiği paylaşımların çoğunun intihar ve depresif içeriklerden oluştuğu aktarılıyor. Örneğin; Tumblr veya Pinterest gibi platformlarda içerikler görsellerden oluştuğu için çocuklar bunlardan daha kolay etkilenebiliyor. Bu olayla birlikte, sosyal medya platformlarında yaş sınırlaması takibi daha önemli bir hale geldiği için şirketler yeni yöntemler geliştirmeye devam ediyor. Platformlarda 13 yaş sınırlaması bulunmasına rağmen 11-12 yaş arası çocukların sosyal medya hesapları var.

OFCOM’un raporunda, ebeveynlerin yaş sınırlaması hakkında bilinçsiz olduğu vurgulanıyor; her 10 kişiden dördü çocuklarının 13 yaşına gelmeden sosyal medya platformlarını kullanabileceklerini söylüyor. Ebeveynler, çocukların akranları tarafından dışlanmış hissetmelerini istemiyor ve sosyal medyayı az riskli buluyorlar. 13 yaşından küçük çocukların sosyal medya hesaplarının olması uygunsuz içerikle karşılaşabilmeleri ve Molly Russell’in buna kötü bir örnek olduğunu gösteriyor. NSPCC ise sosyal medya şirketlerinin, yaş doğrulama söz konusu olduğunda geri çekildiklerini söylüyor. Bunun yanında ebeveynlere, çocukların sosyal medya da güvende olmasını sağlayacak ipuçları veriyor;

Snapchat gibi konum görülen uygulamalara karşı çocukları bilinçlendirin. Konumların tanımadıkları insanlar tarafından izlenilmesinin tehlikeli olduğunu anlatın (takip edilme,siberzorbalık).
Çocukların kullandıkları uygulamaların yaş sınırlamalarını kontrol edin. 13 yaş sınırına uymayan çocuğunuzun sosyal medya takibini yapın.
Çocukların hesaplarının gizli olup olmadığını kontrol edin.Hesaplarının gizli olması siberzorbalık,taciz veya takip edilme gibi etkenleri azaltabilir.

Çocukların sosyal medyada geçirdikleri zamanı nasıl sınırlandırabilirsiniz?

Öncelikle çocukların dijital medyayı tüketmesine engel olmayın ama onlarla anlaşarak belirli sınırlar koyun. Çocukların meraklı olması ve kendilerine bir rol model almaları, ebeveynlerin alışkanlıklarıyla ilgili. Örneğin; çocuğunuzun yanında veya çocuğunuzla iletişim halindeyken sosyal medyada çok vakit geçirmeniz onlarında sosyal medyada çok vakit geçirmesine neden olabilir.
Ders programı hazırlar gibi sosyal medya kullanım programı hazırlayabilirsiniz. Bu sayede hem sosyal medyada geçireceği vakit sınırlı olur hem de dijital medya tüketiminin ondan engellendiğini düşünmez.
Sanal arkadaşlıkların gerçek hayatlarında onları daha fazla sosyalleştirebileceğini bilin. Sosyal medya üzerinde tanıştıkları arkadaşlarıyla ebeveynler olarak buluşma ayarlayabilirsiniz.
Çocuklarınızı telefon sahibi yapmayı geciktirmelisiniz. Günümüzde telefonlar akıllı olduğu için, internete ulaşmak çok kolay. Çocukların izledikleri reklamlar, gördükleri resimler gelişimlerini olumsuz etkileyebilir.
Çocuğunuz sosyal medya hesabı açarken mutlaka yanında olun. Eğer bir hesap açmışsa o hesabın kontrolünü yapın (gizlilik, yaş tanımlama).

Kaynaklar:

BBC. (2022, October 11). A third of children have adult social media accounts – ofcom. BBC News. Retrieved November 19, 2022, from https://www.bbc.com/news/technology-63204605
TÜİK Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132

Rapor:

Authority, C. and M. (2022, August 25). Children and parents: Media use and attitudes report 2022 (Ofcom). GOV.UK. Retrieved November 13, 2022, from https://www.gov.uk/find-digital-market-research/children-and-parents-media-use-and-attitudes-report-2022-ofcom