Gözde Okumuş İle Dijital Dünyada Çoçuk Hakları Konusunda Türkiye’deki Ebeveyn Farkındalığı 

İbn Haldun Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Bölümü’nde Yüksek Lisans eğitimini tamamlayan Gözde Okumuş ile kendisinin bitirme tezi olan “Çocukların Dijital Hakları Konusunda Türkiye’deki Ebeveynlerin Farkındalığı” üzerine konuştuk.

. Dijital medya, çocuk ve gençlik üzerine çalışmalarına yön veren Okumuş, Dr. Esra Ercan Bilgiç ile tanışmasının ardından kendisinin danışmanlığında tezinde dijital dünyada çocuk hakları konusunda ebeveyn farkındalığını ölçmek için İstanbul’da çevrimiçi bir araştırma gerçekleştirdi. Biz de Dijital Medya ve Çocuk ekibi olarak kendisiyle tez konusu ve araştırması üzerine bir röportaj gerçekleştirdik.

Tez konunuzu seçmenizdeki etkenler nelerdi?

 Türkiye’de daha önce yazılan tezleri incelediğinde bu konuda bir çalışma yapılmamış olduğunu fark ettim. Dijital dünyada çocuk haklarının Birleşmiş Milletler tarafından Genel Yorum No:25 çerçevesinde kabul edilmesi bu bağlamda konunun ilk kez işlenmesi açısından hem benim için araştırmam hem ileride yapılacak olan çalışmalar için önemli bir kaynak oldu.

Tez çalışmanız hangi konu başlıkları üzerineydi? Hangi meseleye dikkat çekmek istediniz?

Tezimde dijital dünyada çocuk haklarının neler olduğuna, Türkiye’de ve dünyada çocukların medya kullanımına, dijital dünyadaki risklere ve fırsatlara, dijital çağda ebeveyn olmaya ve farklı ebeveynlik modellerine yer verdim. Ayrıca araştırmamla çocukların dijital haklarının korunması için yapılan ve yapılması gereken çalışmalara değinirken, paydaşların sorumluluklarına ve ebeveyn farkındalığının önemine de dikkat çekmek istedim.

Tez çalışmanızdaki araştırmanız neleri içeriyor?

Tez çalışmam, 6-18 yaş arası çocukların ebeveynlerine yönelik hazırlanan ve farklı yaş gruplarındaki ve eğitim düzeylerindeki anne ve babaların farkındalıklarını beş farklı soru kategorisinde değerlendirdiğim bir araştırmayı içeriyor. Bu araştırma farklı yaş ve cinsiyet grubundaki çocukların ebeveynlerini, ebeveynlerin eğitim düzeyinin farkındalığa etkisini, anne ve babaların farkındalıkları arasında değişkenlik olup olmadığını incelemeyi mümkün kılıyor.

Araştırmalarınızda vardığınız sonuçları ve gözlemlerinizi öğrenebilir miyiz? 

Genel anlamda, Türkiye’deki ebeveynlerin Genel Yorum No:25’i ve amacını bilmediklerini ve çocukların dijital hakları konusunda farkındalıklarının olmadığını gördüm. Ancak daha özel konulara bakıldığında, var olan farkındalığın genellikle dijital dünyadaki riskler etrafında yoğunlaştığını söyleyebiliriz.Araştırmanın bir diğer çarpıcı sonucu ise, Türkiye’deki ebeveynlerin kısıtlayıcı, gözlemleyen ve kontrol eden ebeveyn modelini benimsemiş olmasıydı. Bunun yanında, ebeveynler kendi çocuklarının bir diğer çocuk için risk oluşturabileceği ihtimalini kabul etmeme eğilimindeler. Anne ve babalar konu ile ilgili birçok farkı görüşe ve role sahip olsa da çocuklarının korunması ve hükümetlere düşen sorumluluklar konusunda hemfikirler.

 Tezimde, dijital risklerin zarara dönüşmeden engellenebileceğini, çocukların fırsatlardan yararlanabilmesinin ve dijital dayanıklılık kazanmasının önünde risklerin engel teşkil etmemesi gerektiğini belirttim. Bu noktada ebeveyn farkındalığının artmasına yönelik hükümetlerin, eğitimcilerin ve teknoloji şirketlerinin sorumlulukları büyük. Ebeveynlerin de dijital medya okuryazarlığı becerilerini geliştirmek konusunda önemli bir role sahip. Arabulucu ebeveynlik modelinin benimsenmesinin, çocukların iyi ve bilinçli birer dijital vatandaş olmaları yönünde değerli bir adım olacağını düşünüyorum.

Bu konuda sizce nasıl adımlar atılmalı?

Öncelikle hükümetler tarafından ebeveyn farkındalığının arttırılması gerekiyor. Halihazırda yapılan araştırmaların onlara doğru şekilde ulaşabilmesi için daha etkili çalışmalar yapılmalı.    Türkiye’nin Genel Yorum No:25 belgesinin altında imzası var. Çocuk haklarının iyileştirilmiş yasalarla güvence altına alınarak etkili bir biçimde uygulanmasına yönelik adımlar atılmalı. Bu alanda çalışan eğitimci ve öğrencilerin projelerle desteklenmesine oldukça ihtiyaç var. Bu sebeple tezimin bu konuda çalışacak olan araştırmacılara fayda sağlamasını umuyorum.