Dijital Dünyada Çocuk Hakları Avrupa Konseyi Çocuk Hakları Strateji Belgesi’nde
Haber: Meltem Acar Yücesoy
Çocukların dijital medyayla olan ilişkisi yalnızca ailelerin ve eğitimcilerin değil uluslararası örgütlerin de gündeminde. Çocuk ve dijital medya ilişkisi etrafında içerik, eğitim, sınırlandırmalar gibi pek çok konu başlığı sıralanabilir kuşkusuz. Çocukların dijital ortamlarla ilişkisine hak temelli bakmak ise günlük hayatmızda çoğu zaman aklımıza gelmiyor.
Çocuklarınızın dijital medyadaki hakları neler?
İşte bu soruya cevap, geçtiğimiz günlerde yayınlanan Avrupa Konseyi Çocuk Hakları Strateji Belgesi’nde veriliyor. Konsey, çocuk haklarını güvence altına almak için 5 öncelik alanı belirlemiş. Bunlardan biri de “dijital ortamda çocuk hakları.”
2016-2021 yılları arasında Avrupa Konseyi’nin önceliklerinin ortaya konulduğu belgede, “bugün ve gelecekte çocuk hakları sorunları” başlığı altında; yoksulluk, eşitsizlik ve dışlanma, şiddet, aile ve ebeveyn sorunları, ırkçılık, nefret söylemi ve radikalleşme, göç gibi çocukları ilgilendiren bir çok sorundan söz ediliyor. Ele alınan başlıklardan biri de “dijital çağda büyümek”:
- Tüm çocuklar için eşit fırsatlar
- Tüm çocukların katılımı
- Tüm çocuklar için şiddetten uzak bir yaşam
- Tüm çocuklar için çocuk dostu adalet
- Dijital ortamda çocuk hakları
Avrupa Konseyi Çocuk Hakları Strateji Belgesi’nde, dijital medya ile ilgili bölümlerde, dijital dünyanın sunduğu fırsatların altı çizilmiş ve ailelere düşen sorumluluklardan bahsedilmiş. Bu belgeye göre, tüm çocukların dijital ortamda “Bilgiye erişme, ifade özgürlüğü ve dijital ortama katılım hakkı” var. Üzerinde durulan haklardan biri de, “çocukların dijital ortamda korunma hakkı.”
İşte ebeveynlerin rolü tam da burada başlıyor. Çocuklarımıza dijital ortamlarda bilgiye erişme hakkı verirken, onların dijital ortamda korunma haklarını da nasıl koruyacağız? Ebeveynliğin yeni zorlu noktalarından biri tam da burası. Strateji belgesinde “Avrupa Konseyi’nin üye devletlere çocukların dijital dünyaya katılımı, korunmaları ve haklarının temini için rehberlik ve destek sağlayacağı” belirtiliyor. Belgede öne çıkan bölümler şöyle:
“DİJİTAL BİR DÜNYADA BÜYÜMEK
Bilgisayarlar, oyun konsolları, tabletler veya akıllı telefonlar aracılığıyla dijital dünya, çocuklara bol miktarda fırsat sunmaktadır. İnternete erişim ve dijital okuryazarlık; gitgide çocukların ifade özgürlüğü, katılım ve eğitim haklarının bir boyutu olarak ele alınmaktadır. Ancak dijital çevre çocukları zararlı içeriklere ve online cinsel istismar ve cinsel görüntülere aşırı maruz kalma da dahil olmak üzere birçok etkiye de maruz bırakmaktadır. Siber zorbalık ve ifşa olma gibi bazı vakalarda, çocuklar diğerlerine zarar verebilmekte ve risk oluşturabilmektedir. Ebeveynler ve aileler, kuşak farkının fazla olmasını engellemek amacıyla teknolojik gelişmeleri yakalamak için çabalamaktadır.
DİJİTAL ORTAMDA ÇOCUK HAKLARI
BM Çocuk Hakları Komitesince yayınlanan tavsiyelere göre, bütün çocuklar Yeni Bilgi ve İletişim Teknolojileri’ne (BİT) ve dijital medyaya güvenli bir şekilde erişebilmeli, bunlara tam olarak katılımları, kendilerini ifade edebilmeleri, bilgi aramaları ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (BMÇHS) ve Ek Protokollerince kutsal kabul edilen bütün haklarını herhangi bir ayrımcılığa uğramadan kullanabilmeleri temin edilmelidir.
Dijital dünya çocuklara sınırsız öğrenmeyi ve iletişim imkanlarını sunarken bunların yanında üye devletlerin mücadele etmesi gereken gerçek sorunları da sunmaktadır. Avrupa Konseyi üye devletlere çocukların dijital dünyaya katılımı, korunmaları ve haklarının temini için rehberlik ve destek sağlayacaktır.
Çocukların dijital ortama katılımı
Avrupa Konseyi çocukların ayrımcılığa uğramama, bilgiye erişme, ifade özgürlüğü ve dijital ortama katılım hakkını bu alanda çalışan diğer paydaşlarla işbirliği içinde desteklemekte ve korumaktadır.
- Çocukların ve ebeveynlerin BİT ve dijital medyayı tam potansiyelde ve güvenli kullanmalarını temin etmek için akıllı telefon ve tablet uygulamaları ve diğer iletişim araçları oluşturulacak ve yayılacaktır.
- Engelli çocuklar gibi hassas durumdaki çocukların güçlendirilmesine özel önem verilecektir.
- Pozitif ebeveynliği destekleme politikası hakkındaki tavsiye karardan ve diğer ilgili standartlardan yararlanarak dijital çağdaki hak temelli ebeveynlik üzerine rehber geliştirilecektir.
- Üye Devletler için rehber, dijital ortamda çocuk haklarıyla bütünleşik bir yaklaşımla geliştirilecektir.
Çocukların dijital ortamda korunması
Avrupa Konseyi Sözleşmeleri çocukların güvenliğine ilişkin potansiyel tehditlerden korunmada sağlam bir temel sunmaktadır. Avrupa Konseyi, Avrupa Konseyi Çocukların Cinsel Sömürü ve İstismardan korunması Sözleşmesinin, Siber Suç Sözleşmesi ve Ek Protokollerinin, Bireylerin Kişisel Verilerinin Otomatik İşlenmesine dair Bireylerin Korunması Sözleşmesinin, Kadına Yönelik ve Aile İçi Şiddetle Mücadele ve Önleme Sözleşmesinin, İnsan Kaçakçılığıyla Mücadele Sözleşmesinin ve Bakanlar Komitesinin ilgili Tavsiyelerinin uygulanışını teşvik edecek, izleyecek ve destekleyecektir.”
Avrupa Konseyi, çocuk hakları da dahil olmak üzere tüm insan haklarını korumayı ve geliştirmeyi hedef edinmiş bir konsey. Türkiye Avrupa
Konseyi’ne, kuruluşundan üç ay sonra, 1949’da davet edilmiş ve örgütün kurucu üyeleri arasında sayılmış olup, bugün 219 Avrupa Konseyi sözleşmesinden yaklaşık yarısına taraftır. Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerdeki çocuklar; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (BMÇHS) ve diğer uluslararası insan hakları sözleşmeleri tarafından güvence altına alınan tüm insan haklarından yararlanma hakkına sahiptir. Bu haklar sosyal, ekonomik, sivil, medeni, kültürel hakların tümünü kapsamaktadır. Bu Strateji Belgesi, insan haklarının tüm bu kategorilerini kapsamayı amaçlamaktadır ve Avrupa Konseyi ve üye ülkelerin bu insan haklarını tüm çocuklar için gerçeğe dönüştürme taahhüdü için düzenlenmiştir.
Belgenin İngilizce orijinali için tıklayın: https://rm.coe.int/CoERMPublicCommonSearchServices/DisplayDCTMContent?documentId=09000016805a9206
Belgenin tamamının Türkçe çevirisi için tıklayın: http://cocukhizmetleri.aile.gov.tr/data/5422b041369dc316585c0d87/Avrupa%20Konseyi%20Cocuk%20Haklari%20Strateji%20Belgesi.pdf
