Ebeveynler için 5 Soruda İnternette Bilgi Düzensizliği, HPV ve Çocuklar
Ebeveynler çocuklarını korumak adına araştırma yaparken doğru ve güvenilir bilginin yanında yanlış bilgiye de maruz kalabiliyor. İnternetteki yanlış, aşırı ve bilimsel olmayan toplumsal söylentiler ebeveynlerde HPV aşısı konusunda da çekinceler yaratıyor.
1.Dijital çağın yeni hastalığı “siberkondri” nedir? İnternetteki sağlık bilgilerinin doğruluğu neden önemlidir?
Literatürde siberkondri “Bir web aramasının sonuçlarını takiben, dikkat odağını spesifik olmayan semptomlardan ciddi hastalıklara değiştirmekle bağlantılı endişelerin artması” olarak tanımlanıyor (Eliza Ivanova, 2013). Bir başka kaynakta siberkondri “sağlıkla ilgili anksiyete veya endişeden kaynaklanan, internette aşırı veya tekrarlayan bir şekilde sağlıkla ilgili bilgi arama sonucu anksiyete veya endişenin artması” olarak açıklanıyor (Süleyman Utku, 2016). Bununla birlikte dijital ortamlardaki bilgilerin her zaman güvenilir ve doğru olmaması, sıklıkla sağlıkla ilgili konularda yanlış bilgilenmeye sebep olabiliyor. İnternette yanlış, çarpıtılmış veya abartılmış sağlık bilgilerinin dolaşımda olması hem bilgi düzensizliğini hem de siberkondriyi körüklüyor.
İnternette bulunan bilgilerin her zaman güvenilir ve gerçek uzmanlar tarafından hazırlanmamış olması, kimi zaman bireysel, kimi zamansa toplumsal sağlık açısından tehdit oluşturuyor. Son dönemlerde dijital platformlarda hakkında yanlış bilgi yayılan sağlıkla ilgili konulardan birinin de HPV aşıları ile ilgili olduğu gözlemlenebiliyor.
2. HPV hakkında internette dolaşan yanlış bilgiler nelerdir?
Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü, “Son yıllarda sosyal medyada HPV aşıları hakkında yanlış bilgi olarak da adlandırılan olumsuz ve güvenilir olmayan bilgilerde artış” olduğunu belirtiyor (2021). Bununla birlikte araştırmalara göre “insanlar olumsuz bilgilere olumlu bilgilerden daha büyük ölçüde katılma, güvenme ve paylaşma eğilimindedir” (Margolis et. al., 2019). Bu çerçevede HPV hakkında yanlış bilgiler de hızla yayılıyor. Örneğin, “toplumun HPV aşışına karşı tutum ve bilgi düzeyini inceleyen araştırma sonuçlarına göre, halk arasındaki kaygılar; yan-etki ve güvenilirlik, etkinlik, maliyet, aşılamanın verdiği yalancı güvenlik hissi ile cinsel aktivitenin artacağı korkusu şeklinde bildirilmiş” olduğu belirtiliyor (Şahbaz & Erol, 2014). HPV ve HPV aşısı hakkındaki bilgi düzensizliğinden de kaynaklı olarak ortaya çıkan bazı yanlış bilgiler şöyle sıralanabilir:
- Çocuğum HPV aşısı olursa cinsel birleşime yönelir
- Aşının gereği yok çünkü çocuğum daha küçük zaten henüz cinsel birleşme yaşamayacak
- HPV aşısı sadece kadınlar için gereklidir
- Kadınlar sadece rahim ağzı kanserinden korunmak için HPV aşısı olmalı
- HPV sadece cinsel birleşme ile yayılır
- Toplum olarak tek eşliyiz HPV bulaşmaz
- Erkekler için HPV aşısı gerekli değildir
- HPV aşısı faydadan çok zarar verir
Bütün bu yanlış bilgiler sonucunda toplumun ortak bilgisi de bu yönde evriliyor ve bilgi düzensizliği ebeveynleri yanılgıya sürüklüyor.
3. İnternette HPV hakkında yanlış bilgiye maruz kalmak, ebeveynleri ve çocukları nasıl etkileniyor?
Ebeveynler çocuklarını korumak adına araştırma yaparken doğru ve güvenilir bilginin yanında yanlış bilgiye de maruz kalabiliyor. İnternetteki yanlış, aşırı ve bilimsel olmayan toplumsal söylentiler ebeveynlerde HPV aşısı konusunda da çekinceler yaratıyor. Ebeveynlerdeki bu çekinceler siberkondri ile de ilişkilendirilebilir. “Siberkondri, tekrar eden çevrimiçi sağlık aramaları ile bağdaştırılırken, sağlık anksiyetesi artışına da sebep oluyor (Starcevic, 2017).” Ve hatta Margolis et. al. (2019) araştırmasına göre de “HPV hakkında yanlış bilgilere maruz kalan aileler, çocuklarına aşı yaptırmayı geciktiriyor veya hiç yaptırmıyor.” Fakat 11-12 yaşlarında yapılması tavsiye edilen HPV aşısı, ebeveyn anksiyeteleri sebebiyle ertelenebiliyor. Aynı zamanda ebeveynler küçük yaşta yaptırılan HPV aşısının çocuklarını cinsel birlikteliğe yönlendirebileceği korkusu ile de aşı yaptırmaktan çekiniyorlar. Bu durum, HPV’ye bağlı hastalıkların önlenmesinde gecikmeler ortaya koyuyor.
4. 11-12 yaşındaki çocuklar için HPV aşısı neden önemlidir? Ebeveynlerin çocuklarıyla aşı hakkında konuşmasını kolaylaştıracak çevrimiçi kaynaklar nelerdir?
Ebeveynlerin HPV aşısı hakkında en sık sorduğu sorular “Çocuğum cinsel anlamda aktif değil neden bu aşıyı olmalı?” ya da “Çocuğuma HPV aşısı yaptırarak onu cinsel birleşmeye yönlendirir miyim?” Uzmanlara göre, “Bireyler cinsel ilişkiye girmese bile, yine de HPV kapabilir (Paul, 2020).” Bu sebeple çocuklar HPV ile karşılaşmadan önce aşı ile önlem alınması önerilmektedir. Acıbadem Hastanesi (2021) araştırmalarına göre “Dünya çapındaki tüm uzmanlar 11-12 yaşındaki çocukların aşılanmasının önemi konusunda fikir birliğine ulaşmış durumda.” HPV aşısı ile rutin aşılama, en erken 9 yaşında başlayıp erkeklerde 21, kızlarda ise 26 yaşına kadar yapılabiliyor. Aynı zamanda araştırmalara göre “Aşı, ileri yaşlara kıyasla daha genç yaşlarda verildiğinde enfeksiyonla savaşmak için daha iyi bağışıklık üretiyor (Paul, 2020).”
Çocuklarına HPV aşısının önemini ve gereğini anlatmak isteyen ebeveynler çocukların son zamanlarda ilgilerini çeken video içeriklerinden yardım alabilirler. Kapsamlı, nitelikli ve görsellikle anlamayı kolaylaştıran videolar Türkçe dilinde içerik çok az olduğu için Türkçe altyazı seçeneği ile bulunabilir. Bunlardan bazıları;
- https://www.youtube.com/watch?v=3eC8M8kr-lA
- https://www.youtube.com/watch?v=KOz-bNhEHhQ
- https://www.youtube.com/watch?v=auqcLrV70go
- https://www.youtube.com/watch?v=iGe02xwQnJI
- https://www.health.gov.au/news/protect-your-kids-against-hpv
5. HPV nedir? HPV hakkında doğru bilgi nereden ve nasıl edinilir?
HPV nedir?
HPV, viral bir enfeksiyon olan “insan papilloma virüsünün” kısaltılmış, yaygın adıdır. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerine (2021) göre, “Cinsel olarak aktif olan herkes, yalnızca bir kişiyle birlikte olsa bile HPV alabilir.” Fakat Dünya Sağlık Örgütüne (2020) göre “HPV’nin bulaşması için cinsel birleşme gerekli değildir. Cilt üstünden genital bölge teması da iyi tanınan bir bulaşma şeklidir.” Yüksek bulaş oranı, virüsün çoğunlukla semptom göstermeden uzun süre vücutta kalması ve uzun süre kendini göstermemesi sebebiyle HPV günümüzün en yaygın enfeksiyonlarından biri haline geliyor. “En az 14 tanesinin yüksek riskli olduğu kabul edilen ve 100’den fazla türü olan HPV, en sık karşılaşılan enfeksiyonlardan biridir (Türk Tabipler Birliği, 2021).” Bu virüs rahim ağzı, anal, prostat, vajinal ve baş-boyun-gırtlak bölgeleri kanserlerinin ve siğillerin yaygın sorumlusu olarak da biliniyor. Çoğu tipi düşük riskli olarak nitelendirilen HPV enfeksiyonun; tip 16 ve tip 18 gibi türlerinin yüksek kanser ihtimalli olduğu görülüyor. HPV 16 ve 18’e karşı koruma sağlayan aşılar Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilmektedir ve birçok ülkede kullanım için onaylanmıştır. Özellikle rahim ağzı kanserlerinin çoğundan sorumlu olan yüksek riskli tipler ve siğil yapan türlere karşı geliştirilen HPV aşısı, virüsle alakalı komplikasyonlardan korunmanın bilinen en etkili yolu. Türk Tabipler Birliğine (2021) göre, “HPV aşıları, rahim ağzı kanserlerinin %70’ini ve genital siğillerin de %90’ını önleyebilir. Aynı zamanda bu aşılar, HPV’e bağlı diğer kanserlerden de koruyabilir.” Yüksek riskli HPV türlerinin yanında, Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerine (2021) göre “düşük riskli HPV türleri çoğunlukla vücutta asemptomatik olarak seyredip iki sene içinde vücuttan atılıyor.”
HPV hakkında doğru bilgi nereden ve nasıl edinilir?
Araştırma yaparken ilk durağımız olan internet, hayatlarımızın kaçınılmaz bir parçası haline geldiği için dijital platformlarda bilgilendirmelerin uzmanlar tarafından yapıldığından emin olunmalı. Özellikle sağlık alanında uzmanlar tarafından hazırlanmamış bilgiler, birey ve toplum sağlığını tehdit eden önemli etmenleri doğuruyor. Bu etmenlerden biri; son dönemlerde dijital platformlarda sıklıkla karşılaştığımız, temelsiz ve kaynaksız aşı karşıtı paylaşımların hızla yayılması. Twitter gibi sosyal platformlarda son zamanlarda gündeme sıklıkla gelen HPV aşısı da ebeveynler üzerinde çekinceler yaratabiliyor. Dolayısıyla HPV aşısı hakkında bilgiyi; bu alanında uzmanlaşmış doktorlar (jinekolog, ürolog, onkolog ve genel enfeksiyon uzmanları), hastaneler, sivil toplum örgütleri, cinsel eğitim ve sağlık uzmanları tarafından yazılmış yazıları internette okumak daha faydalı olacaktır. Günün sonunda, HPV hakkında internet üzerinde bilgilenmek isteyen bireyler, kaynaksız ve anonim forumlardan bilgi almak yerine; HPV konusunda uzman fikirlerine sahip olan çevrimiçi forumlar, sivil toplum kuruluşlarının platformları veya hastane sitelerini araştırmayı tercih etmeli. Bu bölümde HPV ve aşısı hakkında kapsamlı bilgi içeren bilimsel, kaynaklı ve uzmanlarca hazırlanmış olan siteleri de öneri olarak eklemek istedik. Derlediğimiz siteler:
- Cinsel eğitim uzmanı Rayka Kumru (https://www.raykakumru.com/single-post/hpvnintedavisivarmi)
- Ulusal Kanser Enstitüsü (https://www.cancer.gov/news-events/cancer-currents-blog/2021/hpv-vaccine-parents-safety-concerns)
- Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (https://www.cdc.gov/hpv/index.html)
- teyit.org (https://teyit.org/dosya-hpv-virusu-ve-asilar-hpv-asilamasinin-onemi)
- Türk Tabipler Derneği (https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/hpv.pdf)
- Dünya Sağlık Örgütü (https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/human-papillomavirus-(hpv)-and-cervical-cancer)
- Acibadem Hastanesi (https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/hpv-asisi/)
- Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği (https://www.tjod.org/hpv-asilariyla-ilgili-guncel-bilgilendirme/)
- HPV internet sitesi (https://www.hpv.com/)
Kaynakça:
Ivanova, E. (2013). Internet Addiction and Cyberchondria: Their Relationship with Well-Being. Journal of Education Culture and Society No. 1_2013, p. 57-70
Margolis, A. M., Brewer, T. N., et. al. 2019. Stories about HPV Vaccine in Social Media, Traditional Media and Conversations. Preventive Medicine 118, p. 251-256.
Paul, S. (2020). Human Papillomavirus. Immunization Action Coalition. Minnesota. Retrieved from: https://www.immunize.org/catg.d/p4250.pdf
Starcevic, V. (2017). Cyberchondria: Challenges of Problematic Online Searches for Health-Related Information. Psychother Psychosom, 129-133.
Şahbaz, A., Erol, O. (2014). HPV Aşı Uygulamaları. Turk Soc Obstet Gynecol 2014;2:126-30. Retrieved from: https://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_9031/126-130.pdf
Uzun, S. U. (2016). Pamukkale Üniversitesi Çalışanlarında Siberkondri Düzeyi ve Etkileyen Etmenler. (Uzmanlık Tezi, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı). Denizli. Retrieved from: http://acikerisim.pau.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11499/944/S%C3%BCleyman%20Utku%20Uzun.pdf?sequence=1&isAllowed=y
