Avrupa Konseyi’nin Dijital Dünyada Çocuk Hakları Konusundaki Tavsiye Kararları
YAZANBeriz Elmas
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından 4 Temmuz 2018 tarihli bir tavsiye kararı yayınlandı. Dijital dünyada çocukların sahip olduğu haklara saygı gösterilmesi ve bu hakların korunması gerektiği ilkesini temel alan tavsiye kararları, Avrupa hükümetlerinin bu yönde gerçekleştireceği faaliyetlere ışık tutuyor.
İçinde bulunduğumuz dijital ortam, çocukların yaşamını birçok yönden şekillendiriyor. Dijital dünyanın çocuklara sunduğu fırsatlar kadar taşıdığı riskler de var. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, hükümetlere; yasalarını, ilkelerini ve pratiklerini çocuk hakları kapsamında tekrar gözden geçirmelerini tavsiye ediyor. Yasalar çocuk haklarına kapsamlı olarak hitap ediyor mu, çocuk haklarıyla ilgili sorunların üzerinde duruyor mu ve hükümetler işbirlikleri yaptıkları kuruluşların insan hakları ihlalleri konusundaki duruşuna dikkat ediyor mu?
Tavsiye kararları metninde önem taşıyan ilkeler şunlar:
-Devletler, dijitale erişimin çocuğun kişisel haklarını kullanabilme yetkilerini etkileyebileceği gerçeğini göz önünde bulundurmalı, özellikle çocuklar için üretilmiş içeriklere ulaşmaya imkan tanımalı ve bunu yaparken çocukların dijitale güvenli ve ekonomik erişimini sağlamalıdır. Çocukları dijital teknolojilerle zamanından önce tanışmaktan korumak amacıyla özel önlemler almalıdır.
-Devletler, çocuğun kendini ifade etme özgürlüğünü, çocuğun görüşü paydaşlar tarafından geçerli görülmese dahi, garanti altına almalıdır.
-Devletler tarafından, bilgiyi üreten ve dağıtan olarak çocuğa, dijital ortamda ifade özgürlüğü hakkını nasıl kullanabileceği ve başkalarının hak ve onurlarına nasıl saygı göstereceği konusunda farkındalık kazandırılmalıdır. Çocuklar, dijital ortamdaki ifade özgürlüğüne yönelik meşru kısıtlamalardan (örneğin şiddete ve düşmanlığa karşı kışkırtma gibi) haberdar edilmelidir.
-Çocuklar için özel olarak üretilmiş yüksek kaliteli içerik sağlamak çok önemlidir.
-Devletler, çocuğun özel hayatının gizliliğinin ve kişisel verilerinin korunması hakkına saygı göstermek durumundadır. Kişisel verilerin işlenmesi sadece çocukların ve/veya ebeveynlerinin veya yasal temsilcilerinin açık ve bilgilendirilmiş onayı ile mümkün olmalıdır. Çocukların kişisel tercihlerini analiz etmek veya tahmin etmek için profil oluşturulması yasalar tarafından yasaklanmalıdır.
-Dijital dünyada çocukların eleştirel düşünmelerini sağlamak amacıyla da, dijital okuryazarlığı geliştirecek önlemler ve eğitici kaynaklar teşvik edilmelidir. Yeni teknolojilerin ortaya çıktığı hız göz önüne alındığında, tavsiye kararlarında ayrıca dijital ortamda çocuklar için risk teşkil eden durumlarda alınacak önlemlerden söz ediliyor. Bu önlemler arasında; düzenli risk değerlendirmeleri, yaş doğrulama sistemlerinin etkin kullanımı, çocuğa yönelik ürünler ve hizmetler için ilkeler koymak, çocukları ticari istismar, uygunsuz reklam ve pazarlama, zararlı içerik ve davranış, cinsel istismar, aşırı politik veya dini hareketlere katılım, zorbalık ve taciz gibi durumlardan korumak bulunuyor.
İlk kez bu tavsiye kararlarıyla, dijital dönüşümün ışığında çocukların iyi büyümelerini desteklemek için, uluslararası hukuk çerçevesinde bir belge sunuluyor. Politika, endüstri, akademi veya eğitim alanında olmak üzere her düzeyde paydaşlar için öneriler, çocuğa odaklanmak ve çocukları dijital dünyada koruma, güçlendirme ve çocukların dijital ortama katılımlarını gerçekleştirmek amacıyla bir temel oluşturuyor.
